"ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΙΑΤΡΙΚΟΥ
ΑΠΟΡΡΗΤΟΥ ΚΑΙ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΕΥΘΥΝΗΣ"
Σπυρίδων Καραντζής
Το ιατρικόν απόρρητον είναι
κατοχυρωμένον με το άρθρον 371 του Π. Κ. το οποίον επί λέξει λέγει τα ακόλουθα:
1. Κληρικοί, Δικηγόροι και κάθε είδους Νομικοί παραστάτες, Συμβολαιογράψοι,
Γιατροί, Μαίες, Νοσοκόμοι. Φαρμακοποιοί και άλλοι στους οποίους κάποιοι εμπιστεύονται
συνήθως λόγω του επαγγέλματος τους ή της ιδιότητας τους ιδιωτικά απόρρητα καθώς
και οι βοηθοί των προσώπων αυτών, τιμωρούνται με χρηματική ποινή ή με φυλάκιση
μέχρι ενός έτους αν φανερώσουν ιδιωτικά απόρρητα που τους τα εμπιστεύτηκαν ή
που τα έμαθαν λόγω του επαγγέλματος τους ή της ιδιότητας τους.
2. Ομοίως τιμωρείται όποιος μετά τον θάνατον ενός από τα πρόσωπα της παραγρ.
1 και από αυτήν την αιτία γίνεται κάτοχος εγγράφων ή σημειώσεων του νεκρού σχετικών
με την άσκηση του επαγγέλματος του ή της ιδιότητας του και από αυτά φανερώνει
ιδιωτικά απόρρητα. Ομοίως και με το άρθρο 23 του ΑΝ 1565/39 (περί κωδικός ιατρ.
δεοντολογίας ) κατά το οποίον "ο Ιατρός οφείλει να τηρή απόλυτον εχεμύθειαν
δια παν ό,τι είδεν, έμαθεν ή ηννόησεν εν τη ασκήσει το επαγγέλματος αυτού και
το οποίον αποτελεί απόρρητον του αρρώστου ή των οικείων αυτού, εξαιρέσει των
περιπτώσεων καθ' ας ειδικαί διατάξεις νόμων τον υποχρεώνουν εις την αποκάλυψιν
του απορρήτου τούτου".
Χαρακτηριστικά ιστορικά παραδείγματα υπάρχοντα εις την ιατρικήν βιβλιογραφίαν:
α) Ο Γάλλος Ιατρός Lutaual διηγείται την εξής κακήν περιπέτειαν επισήμου Αγγλου
Μαιευτήρος κατά το 1896 ο διαπρεπής Μαιευτήρ της Βασιλίσσης Playfair προσεκλήθη
εν συμβουλίω προς επίσκεψιν κυρίας τίνος, ονόματι Kilson γνωστής εις την σύζυγόν
του. Της Kilson ο σύζυγος από μακρού απουσίαζεν. Επί ταύτης ο ιατρός ενήργησεν
απόξεσιν της μήτρας, δι' ης εξήχθησαν υπολείμματα πλακούντος. Επανελθών ο Playfair
οίκαδε ανεκοίνωσε το πράγμα εις την σύζυγόν του, αυτή διέδωσεν τούτο και ό Kilson
ενήγαγε τον μαιευτήρα επί δυσφημήσει και επέτυχε και καταδικασθή ούτος εις αποζημίωσιν
300.000 φράγκων υπέρ αυτής. O Playfair επλήρωσεν, αλλ' ωρκίσθη ουδέποτε άλλοτε
να γνωστοποίηση τι εις την σύζυγόν του" (Γρ. Κάτσας- Ιατρική Δεοντολογία)
β) Ό ιατρός Watelet εθεράπευσεν τον ζωγράφον Bastien κατέχοντα διακεκριμένη
θέσιν εις την παρισινήν κοινωνίαν. Ο ασθενής έπασχεν εκ καρκίνου των όρχεων
και είς συμβούλιον μετά διαπρεπών ιατρών εξαπέστειλε τον πάσχοντα εις Αλγέριον
προς αλλαγήν κλίματος. Μετά βραχείαν εκεί διαμονήν, ο ζωγράφος επέστρεψεν εις
χείρονα κατάστασιν δια να αποθάνη μετ' ολίγον εις Παρισίους. Η οικογένεια του
θανόντος επετέθη κατά του θεράποντος ιατρού Watelet και δι' άλλα, αλλά και διότι
η σύστασις προς μετάβασιν εις Αλγέριον επεδείνωσε κατ' αυτήν, την κατάστασιν
του ασθενούς και συνήργησεν εις τον θάνατον. Αμυνόμενος ο ιατρός εδημοσίευσεν
εις την "ΜATIN" σεμνήν επιστολήν δι ης εξέθετε πώς είχον τα πράγματα
και εκ ποίου αιτίου προεκλήθη ο θάνατος του πελάτου του. Διωχθείς αυτεπαγγέλτως
ο ιατρός κατεδικάσθη. Ησκησεν αναίρεσιν, προβάλων ως κυριώτερον λόγον ότι ουδένα
σκοπόν βλάβης δια την οικογένειαν του παθόντος είχε και ότι συνεπώς δεν υφίστατο
η νόμιμος δια την καταδίκην του πρόθεσις. Το ακυρωτικόν στηριζόμενον εις το
ότι ο νόμος είχε υποστή παραβίασιν ανεξαρτήτως της προς τούτο ωθούσης αιτίας
επεκύρωσε την εις βάρος του Watelet εκδοθείσαν καταδικαστικήν απόφασιν"
(Γρ. Κάτσας-Σ. Κότσιανος).
γ) Γυνή τις προσήλθεν εις ιατρόν όστις δι' εξετάσεως επείσθη ότι έπασχεν εκ
χρονίας νεφρίτιδας εκ της υπερβολικής δε αζωθαιμίας, ο ιατρός προείδεν εγγύς
τον θάνατον. Δέκα πέντε ημέρας ύστερον απέθανεν αιφνιδίως αύτη. Δια διαθήκης
ην πρότερον είχε σύνταξη αφήκε την περιουσίαν της εις μίαν των θυγατέρων της,
μεταξύ των όλων πέντε τέκνων της. Τούτο και το αιφνίδιον του θανάτου και τα
παρουσιασθέντα συμπτώματα παρεκίνησαν τους λοιπούς αδελφούς εις κατηγορίαν κατά
της κληρονόμου ότι, γνωρίζουσα την διαθήκην, εδηλητηρίασε δια στρυχνίνης την
μητέρα της, προς αποφυγήν τυχόν μετατροπής των θελήσεων αυτής και απόκτησιν
ούτω της περιουσίας. Την κατηγορίαν ενίσχυσε ατυχής τοξικολογική εξέτασις, εκλαβούσα
πτωματίνην τινά αντί στρυχνίνης. Και κατεδιώχθη η θυγάτηρ και ενεκλήσθη εις
τας φύλακας του ιατρού σιωπώντας, καίτοι ήτο βέβαιος περί της παθολογικής αφορμής
του θανάτου της μητρός εκ φόβου μήπως η ανάμιξεις του αντιστρατευθή το ιατρικόν
απόρρητον. Ευτυχώς ο συνήγορος της κατηγορουμένης προεκάλεσεν νέαν πραγματογνωμοσύνην,
καταδείξασα της ατελείας της πρώτης και αποδείξασα την έλλειψιν στρυχνίνης,
εν τοις σπλάχνοις. Την όλην διαδικασίαν παρηκολούθησε εναγωνίως ο ιατρός μη
τολμών όμως να καταδείξη την αθωότητα της κατηγορουμένης. Μετά την απαλλαγήν
της, ανακουφισθείς, ανεκοίνωσεν εις τον συνήγορο της κατηγορηθείσης την βεβαιότητα
ην είχε περί της αθωότητός της καθ' ότι αυτός λόγω της υπερβολικής αζωθαιμίας
ανέμενεν ταχύτατον τον θάνατον της μητρός" (Γρ. Κάτσας).
Δια την ιστορίαν και μόνον θα πρέπει να σημειωθή εδώ ό,τι η Γαλλία θεωρείται
η χώρα της αυστηρότερης τήρησης του επαγγελματικού απορρήτου. Σε ορισμένες περιπτώσεις
επαφίεται εις την συνείδησιν των ιατρών να κρίνουν αν θα μαρτυρήσουν για πράξεις
που θίγουν το επαγγελματικόν απόρρητον. Πολλάκις ο ιατρός ευρίσκεται μεταξύ
δύο υποχρεώσεων νομικών εξ ίσου ισχυρών, μιας τηρήσεως του επαγγελματικού απορρήτου
και ετέρας της καταδόσεως εγκλήματος του οποίου έλαβεν γνώσιν κατά την άσκησιν
της επιστήμης του. Επί τοιούτων περιπτώσεων ο ιατρός οφείλει να ακούση την φωνήν
της συνειδήσεως του και να αποκάλυψη εάν κρίνη ό,τι το συμφέρον του αρρώστου
απαιτεί το τοιούτον. Επί του ζητήματος της μαρτυρίας προκύπτει το ερώτημα, εάν
ο ιατρός απαλλασσόμενος υπό του πελάτου του της υποχρεώσεως της τηρήσεως το
επαγγελματικού απορρήτου έχει το δικαίωμα της αρνήσεως, συμμορφούμενος προς
τούτο (στο απόρρητον); Επί περιπτώσεως δυο διαδίκων αμφοτέρων θεραπευομένων
υπό ιατρού τινός και αμφοτέρων εξαιτούντων την μαρτυρίαν του ιατρού, οι Γάλλοι
ιατροί αρνούνται την αποκάλυψιν.
Χαρακτηριστικόν το παράδειγμα του ιατρού Cagenaux. Το 1853 ο ιατρός Cagenaux
ηρνήθη να μαρτυρήση επί γεγονότων τα οποία εγνώριζεν κατά την άσκησιν του επαγγέλματος
του, καίτοι πάντες οι διαμαχόμενοι στην υπόθεσιν τού άφησαν πλήρη ελευθερίαν.
Ο ιατρός έφερε το θέμα εις τόν Γαλλικόν Ιατρικόν Σύλλογον. Ο Σύλλογος διετύπωσεν
την εξής απάντησιν για να χρησιμοποιηθή από τον Cagenaux προς τον Δικαστήν "θεωρώ
ως απορρήτους τας σχέσεις οί οποίοι έφεραν εις γνώσιν εμού τα γεγονότα δια τα
οποία ερωτώμαι. Δεν δύναμαι ως εκ τούτου να απαντήσω εις τας ερωτήσεις σας".
Η απάντησις αυτή εγένετο δεκτή από τό Δικαστήριον και απηλλάγη πάσης διώξεως
(Γρ.Κάτσας). Οι δικοί μας ιατρικοί Σύλλογοι και ο ΠΙΣ τι κάνουν σε τέτοιες περιπτώσεις:
Τολμώ να πω ότι δεν τα θεωρούν σοβαρά. Αρκούνται σε περισσότερον σοβαρά και
ενδιαφέροντα όπως π. χ. πώς αι Διοικήσεις των θα καταλάβουν πολλές δημόσιες
και επίζηλες θέσεις και άλλα τέτοια εξ ίσου σοβαρά.
Ιατρική Ευθύνη
"Ο ήλιος φωτίζει τας
επιτυχίας των ιατρών η δε γη καλύπτει τα σφάλματα των", είναι ρήσις του
Νικοκλέους, βασιλέως της Κύπρου (4ου αιώνα π. χ.) προς τον οποίον ο Ισοκράτης
απηύθυνε τους δύο παραινετικούς λόγους περί των καθηκόντων των βασιλέων (Σ.Κότσιανος
1977). Το θέμα της ευθύνης των ιατρών πέρασε από πολλές φάσεις για να φθάση
στα σημερινά ισχύοντα νομικά κείμενα. Το θέμα της ευθύνης των ιατρών είναι λεπτότατον
και απαιτεί προσοχήν. Εκ της ορθής αντιμετωπίσεως του εξαρτάται μέγιστον κοινωνικόν
συμφέρον. Και ακόμη επηρεάζεται αυτή αύτη η πρόοδος της ιατρικής επιστήμης.
Με την καθιέρωσιν της ευθύνης των ιατρών επιτυγχάνεται η παρ αυτών καταβολή
μείζονος επιμελείας και προσοχής. Καθορίζοντες όμως μεγάλην την έκτασιν της
ευθύνης αυτής καθιστώμεν δυσχερή την ιατρικήν δράσιν. Και ανακόπτομεν αυτόματα
την προς τα πρόσω εξέλιξιν της ιατρικής επιστήμης. Όταν υπεράνω των κεφαλών
των ιατρών κρεμάται ως άλλη δαμόκλειος σπάθη ο κίνδυνος να δώσουν λόγον ενώπιον
δικαστηρίου δι οιανδήποτε θεραπευτικήν ενέργειάν των το πράγμα θα κατάληξη τελικώς
εις βάρος αυτών των ασθενών. Το θέμα της ιατρικής ευθύνης από αρχαιοτάτων χρόνων
και στα κατά καιρούς ισχύσαντα δίκαια εξετάζεται από διάφορες πλευρές από της
πλήρους ατιμωρισίας μέχρι της πλήρους ποινικής ευθύνης. Ψάχνοντας την βιβλιογραφίαν
βρήκα την ακόλουθη ιστορία: "Ο Μ.Αλέξανδρος - όπως αναφέρει ο Πλούταρχος
- ετιμώρησεν σκληρά τον ιατρόν Γλαύκον. Ο Γλαύκος νοσήλευεν τον επιστήθιον φίλον
του Αλεξάνδρου Ηφαιστίωνα, εγκατέλειψεν αυτόν κλινήρη δια να μεταβή εις θεατρικήν
παράστασιν, κατά την διάρκειαν της οποίας ο Ηφαιστίων διέπραξεν διαιτητικήν
παρεκτροπήν, εξ ης προεκλήθη ο θάνατος. Ο Μ.Αλέξανδρος κατεδίκασε τον ιατρόν
εις τον δια σταυρού θάνατον". Το αρχαίον κείμενον έχει επί λέξει ως εξής:
"Έτυχε δε περί τας ημέρας εκείνος Ηφαιστίων πυρέσσων ών δε νέος και στρατιωτικός,
ου τρέφων ακριβή δίαιταν. αλλ' άμα τον ιατρόν Γλαύκον απελθείν εις το θέατρον
περί άριστον γενόμενος και καταφαγών αλεκτρύοντα εφθόν και ψυκτήρα μέγα εκπιών
οίνον κακώς έσχε και μικρόν διαλιπών απέθανε. Τούτο ουδενί λογισμώ το πάθος
Αλέξανδρος ήνεγκεν, αλλ' ευθύς ίππους τε κείραι πάντας επί πενθεί και ημιόνους
εκέλευσε. το δι' αθλιον ιατρόν ανεσταύρωσε". Ο επιφανής της εποχής της
αναγεννήσεως ιατροδικαστής Παύλος Ζaccios εχαρακτήρισεν την στάσιν αυτήν του
Αλεξάνδρου υπερβολικήν, αλλά δικαίαν, αναχωρών από την αντίληψιν ότι επ' ούδενί
λόγω επιτρέπεται η παρά του ιατρού εγκατάλειφις του ασθενούς (Σ.Κότσιανος).
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1. Γρηγορίου Κάτσα- Ιατρική
Δεοντολογία
2. Ποινικός Κώδικας.
3. Στέφανος Κότσιανος- Ιατρική Ευθύνη.
4. Κ.Χορταρέα-Αι ευθύναι των ιατρών.
5. Α. Κουτσελίνη-Μ.Μιχαλοδημητράκη - Ιατρική ευθύνη.
6. Αντ. Βουγιοΰκα - Η επαγγελματική ευθύνη του ιατρού.
7. Gottfried Boumagarter: Ιατρική Ευθύνη (ουσιαστικό δίκαιον και κατανομή του
βάρους απόδειξης). Άρμενόπουλος 1993.
