ΑΠΟ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ
Robert Meyer 1864-1947
Αναδρομή με την ευκαιρία μιας επετείου
Παναγιώτης Αντ. Γεωργακόπουλος
Τον περασμένο χρόνο σε πολλές
γυναικολογικές κλινικές της Ευρώπης αλλά και στις Η ΠΑ γιορτάστηκαν τα 140 χρόνια
από τη γέννηση και τα 57 χρόνια από το θάνατο ενός μεγάλου ευρωπαίου γυναικολόγου
ερευνητή, του Καθηγητή Robert Meyer. Γεννήθηκε το1864 στο Ανόβερο και ήταν γερμανο-εβραϊκής
καταγωγής. Σπούδασε Ιατρική στο Πανεπιστήμιο του Στρασβούργου. Υπήρξε μαθητής
δύο μεγάλων κλινικών Καθηγητών, του Kussmaul, γνωστού για τον περιγραφέντα από
αυτόν βαθύ τύπο της αναπνοής σε οξεώσεις και του νοn Recklinghausen, γνωστού
για την νευροινωμάτωση, την ινώδη οστίτιδα και άλλες νόσους που περιγράφησαν
από τον μεγάλο αυτό κλινικό αλλά και παθολογοανατόμο. Μετά την αποφοίτηση του
από την ιατρική Σχολή το 1888 ο Robert Meyer δούλεψε σαν κλινικός γιατρός στο
Νοσοκομείο του Westend του Βερολίνου για δύο χρόνια και στη συνέχεια έφυγε για
να ασκήσει την Ιατρική στην επαρχία. Μετά από μια 5ετία ξαναγύρισε στο Βερολίνο
και ασχολήθηκε με ερευνητικές μελέτες σχετικές με την Ιστολογία, την Παθολογική
Ανατομική και την Εμβρυολογία στο μεγάλο Νοσοκομείο Charite. Εκεί οργάνωσε και
διεύθυνε ο ίδιος τα αντίστοιχα εργαστήρια όπου εργάσθηκε με πάθος αλλά καί εκπληκτική
απόδοση μέρα-νύχτα.
Το έργο του περιλαμβάνει μελέτες σχετικά με την ιστοπαθολογία του γεννητικού
συστήματος της γυναίκας, όπως την ιστο-εμβρυολογία των γεννητικών οργάνων, τους
όγκους των ωοθηκών, την ιστολογία του ωχρού σωματίου κ.ά. Εκεί όμως που έθεσε
τη σφραγίδα του ήταν η μελέτη της ενδομητρίωσης. Ακολουθώντας τα ίχνη του πρωτοπόρου
μελετητή της νόσου και δασκάλου του στο Στρασβούργο Καθηγητή του Recklinghausen
ασχολήθηκε με την ιστολογία της ενδομητρίωσης. Μελετά τη νόσο επί 15 χρόνια
και το 1919 δημοσιεύει στο επίσημο και αρχαιότερο περιοδικό των Γερμανών Γυναικολόγων
Zentralblat fόr Gynakologie τη μελέτη του με τίτλο "Uber den Stand der
Frage der Adenomyositis und Adenomyome im allgeimenen insbesondere uber Adenomyositis
seroepitheliales und Adenomyometritis sarcomatose" (Ζbl Gynakol 1919, 36:745-86).
Ο Μeyer δεν περιορίζεται στην κλινική περιγραφή, αλλά προβάλλει και τη δική
του θεωρία για την παθογένεια της νόσου, τη γνωστή θεωρία της μετάπλασης του
σπλαγχνικού επιθηλίου υπό την επίδραση διαφόρων εξωγενών παραγόντων. Παρά την
αναγνωρισμένη και πανθομολογούμενη αξία του σαν επιστήμονα και ερευνητή το καθεστώς
που επεβλήθη τό 1933 τον καταδιώκει. Μεσολοβεί ο Διευθυντής του,ο μεγάλος Καθηγητής
Stoeckel, προκάτοχος του Δασκάλου μου Kraatz στο Charite, που κάνει παραστάσεις
στον Υπουργό Προπαγάνδας του Hitler Goebels που ο Stoeckel είχε διεκπεραιώσει
και τους 6 τοκετούς της γυναίκας του. Εις μάτην όμως. Το1939 ακολουθεί το παράδειγμα
πολλών συμπατριωτών του επιιστημόνων και καλλιτεχνών που πιέζονταν από το ναζιστικό
καθεστώς λόγω της καταγωγής των και μεταναστεύει στις ΗΠΑ. Εκεί βρίσκει επιστημονική
στέγη στο Πανεπιστήμιο της Μινεάπολης, όπου και εργάζεται στον αγαπημένου του
τομέα της Παθολογικής Ανατομίας. Ποτέ όμως δεν ξεχνά ότι είναι γυναικολόγος
και ασχολείται ερευνητικά και με άλλα θέματα της ειδικότητας μας, όπως τον καρκίνο
του γεννητικού συστήματος της γυναίκας. Χτυπημένος από την αρρώστεια που τον
απασχόλησε ερευνητικά πεθαίνει το 1947 στην ίδια πόλη από καρκίνο του στομάχου.
Ο Robert Meyer συγκαταλέγεται στους μετανάστες πνευματικούς ανθρώπους που διωγμένοι
από το απάνθρωπο ρατσιστικό καθεστώς της πατρίδας τους πρόσφεραν τα φώτα τους
στη μεγάλη υπερατλαντική Δημοκρατία. Μεταξύ αυτών και ο μεγάλος Albert Einstein
αλλά και η Diva Marlene Dietrich.
Σαν νεαρός γιατρός είχα τη μεγάλη τύχη να δουλέψω για ένα διάστημα στο εργαστήριο
που ο ίδιος ίδρυσε και διεύθυνε στο μεγάλο Νοσοκομείο Charite του Ανατολικού
Τομέα του Βερολίνου. Η διαμόρφωση του χώρου είχε δατηρηθεί ακριβώς όπως την
είχε αφήσει. Στον τοίχο πάνω από τον πάγκο του εργαστηρίου δέσποζε η μορφή του
σε μια μεγάλη φωτογραφία (Εικ. 1). Σε μια μικρή βιτρίνα λίγο πιο πέρα μπορούσε
κανείς να δεί το μικροσκόπιο και τα όργανα με τα οποία δούλευε. Όλοι μου μιλούσαν
με θαυμασμό για το μεγάλο ερευνητή. Είχαν περάσει ήδη 100 χρόνια από τη γέννηση
του.
1 
Εικόνα 1. Robert Meyer (1864-1947)
2 
Εικόνα 2. Ο καθηγητής Η. Lax (Δυτικό Βερολίνο) και Η Κraatz (Ανατολικό Βερολίνο)
στο Jubileum για τα 100 χρόνια από τη γέννηση του Robert Meyer, Ανατολικό Βερολίνο,
1964.
Αυτή την επέτειο, δηλαδή το Jubileum των 100 χρόνων από τη γέννηση του, αποφάσισε
να γιορτάσει το 1964 η Πανεπιστημιακή Γυναικολογική Κλινική του Charite μαζί
με τη Γυναικολογική Εταιρεία του Βερολίνου. Μαθητής του Robert Meyer ήταν ο
δάσκαλος μου Καθηγητής Η. Lax που διεύθυνε την Πανεπιστημιακή Γυναικολογική
Κλινική του Δυτικού Βερολίνου Η παρουσία του στον εορτασμό κρίθηκε απαραίτητη.
Πώς όμως να περάσει ένας Δυτικο-Γερμανός Καθηγητής στον Ανατολικό Τομέα; Κινήθηκε,
λοιπόν, μήνες πριν ένας ολόκληρος μηχανισμός μεταξύ των δυο τομέων της πόλης
για να δοθεί η περίφημη αδεία. Βρισκόμαστε άλλωστε στην καρδιά της εποχής του
ψυχρού πολέμου και του τρομερού "τείχους του αίσχους" που χώρισε την
πόλη και τους ανθρώπους της στα δύο. Στην προσπάθεια μάλιστα για την άρση των
γραφειοκρατικών εμποδίων συμμετείχα και εγώ αφού ήμουν ο μόνος γιατρός που μπορούσε
να περνά στον Ανατολικό Τομέα χωρίς προβλήματα. Υπολογίζω ότι είχα περάσει τα
"σύνορα", το περίφημο check point Charlie τουλάχιστον 100 φορές στη
διάρκεια των σπουδών μου στο Βερολίνο. Τελικά η περιπόθητη άδεια δόθηκε και
το Jubileum του Robert Meyer οργανώθηκε και ξεκίνησε με τη μορφή μιας ημερίδας.
Την εκδήλωση προλόγισε ο Καθηγητής Η. Kraatz, Διευθυντής της Γυναικολογικής
Κλινικής του Charite. Αναφέρθηκε στη ζωή και τη δράση του τιμώμενου και κατέληξε
με την αποστροφή ότι η οργάνωση της εκδήλωσης αυτής θα μπορούσε να χαρακτηριστεί
σαν ημερίδα "με διεθνή συμμετοχή αφού παίρνει μέρος και ο νεαρός συνάδελφος
από την Ελλάδα που θεωρητικά αντιπροσωπεύει τις Δυτικές χώρες..." Ακολούθησαν
διάφορες ανακοινώσεις και εγώ είχα την ευκαιρία να αναπτύξω το θέμα σχετικά
με τις δοξασίες για την Θεά του τοκετού Ειλυθεια στην Ελληνική Μυθολογία. (Eilythia,
die Geburtsgφtin der griechischen Mythologie" που δημοσιεύτηκε αργότερα
στο "Zentralblatt fur Gynakologie" (Ζbl Gynakol 1966, 88: 158-66)
Στο διάλειμμα οι σύνεδροι ξεναγήθηκαν σε επίσκεψη στο Εργαστήριο του Robert
Meyer και άκουσαν διάφορα ανέκδοτα σχετικά με τη ζωή του και τη δουλειά του
στο Charite. Από κοντά και ο παντοχού παρών κομισάριος της Κλινικής, ένας γιατρός
αμίλητος που δεν συμμετείχε στις δραστηριότητες του Νοσοκομείου και που είχε
απλά αποστολή να παρακολουθεί τα λεγόμενα και τα τεκτενόμενα από τους γιατρούς
και το λοιπό προσωπικό και να ενημερώνει τις αρχές. Ένα είδος Gauleiter με μαύρη
καμπαρτίνα και γυαλιά, υπόλειμμα της χιτλερικής εποχής που όμως αποδέχτηκε και
χρησιμοποιούσε και το κομμουνιστικό καθεστώς της Ανατολικής Γερμανίας.
Το βράδυ παρατέθηκε λιτό δείπνο από την Οργανωτική Επιτροπή. Τα ανέκδοτα συνεχίστηκαν
σε εύθυμη ατμόφαιρα. Τελευταίος μίλησε ο Καθηγητής Lax. Εξέφρασε τη χαρά του
που βρισκόταν πάλι στο παληό του εργαστήριο, από το οποίο οι συγκυρίες τον είχαν
κρατήσει μακρυά αλλά και την απορία του πώς χωρούσαν τα πόδια του τότε κάτω
από τον πάγκο του Εργαστηρίου, πράγμα που τώρα βρήκε αδύνατον. "Η χαμηλώσατε
τον πάγκο ή εγώ στο μεταξύ ψήλωσα', είπε αστειευόμενος. Κατά τη διάρκεια του
δείπνου είχα την ευκαιρία να φωτογραφήσω τους δύο καθηγητές των χωριστών τομέων
του Βερολίνου, τον Καθηγητή Η.Kraatz, Διευθυντή της Γυναικολογικής Κλινικής
του Charite του Πανεπιστημίου Humbolt του Ανατολικού Βερολίνου και τον Καθηγητή
Η. Lax, Διευθυντή της Γυναικολογικής Κλινικής του Freie Universitat Berllin
στο Δυτικό Βερολίνο. Η φωτογραφία (Εικ. 2) έχει αξία γιατί αποτυπώνει τη μοναδική
φορά στη διάρκεια του ψυχρού πολέμου που οι δύο Καθηγητές της Μαιευτικής και
Γυναικολγίας συναντήθηκαν, συνυπήρξαν και συνέφαγαν στο ίδιο τραπέζι σε περιοχή
ελεγχόμενη από το καθεστώς της Λαϊκής Δημοκρατίας της Γερμανίας.
Ο Rober Meyer υπήρξε υπόδειγμα κλινικού γιατρού και ερευνητή. Παρά το σημαντικό
ερευνητικό του έργο δεν ξέχασε ποτέ ότι ήταν και ένας γυναικολόγος, ιδιότητα
για την οποία ήταν ιδιαίτερα υπερήφανος. Άλλωστε σαν κλινικός Γυναικολόγος ξεκίνησε
την καριέρα του και μετά στράφηκε στο μικροσκόπιο και στην έρευνα. Θεώρησα καθήκον
μου να γράψω το σημείωμα αυτό με τις αναμνήσεις μιας εποχής για να αποτείσω
κι εγώ φόρο τιμής σε ένα μεγάλο δάσκαλο, στη σχολή του οποίου είχα την τύχη
κάποτε να θητεύσω.
