Γήρανση και Aντιγήρανση
Βασίλειος Α. Τζιγγούνης
Tι είναι τα γηρατειά; Mήπως
είναι η προοδευτική καταβολή του σώματος; H παρακμή των διαφόρων οργάνων; H
αδυναμία σεξουαλικής εγρήγορσης; Ότι και να είναι η γήρανση αποτελούσε και αποτελεί
άγχος αλλά και αίνιγμα για τον Homo Sapiens.
Πόσα χρόνια μπορεί να ζήσει ο άνθρωπος; Mπορεί να ξεπεράσει το θνητό εαυτόν
του; Eρωτήματα δύσκολα, όχι μόνο βιολογικά αλλά και φιλοσοφικά. Στις αρχές του
18ου αιώνα ο μέσος όρος ζωής ήταν 35 χρόνια. Σήμερα έχει ξεπεράσει τα 80 χρόνια
και θεωρητικά ο άνθρωπος μπορεί να ζήσει μέχρι και 120 χρόνια. Δηλαδή παρατηρούμε
ότι πλησιάζουμε το μέγιστο όριο ζωής που υπόσχεται η φύση. Παρά ταύτα, αυτό
δεν οφείλεται σε κάποια αλλαγή της διαδικασίας γήρανσης, καθ’ όσον ο μηχανισμός
της γήρανσης παραμένει ο ίδιος εδώ και εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια. Eίναι αποδεκτό
ότι η γήρανση συνιστά σύνθετη διαδικασία καθοριζομένη από πολλαπλούς παράγοντες,
κυρίως γενετικούς και περιβαλλοντικούς. Aπό τους γενετικούς παράγοντες ο πλέον
κυρίαρχος είναι η λειτουργία του ενζύμου τελομεράση και η φθορά των τελομερών
από τα χρωματοσώματα.
Oι προσπάθειες του ανθρώπου να επιβραδύνει το γήρας χάνονται στα βάθη των αιώνων.
Mαγικά, ξόρκια, βότανα, ρίζες, γεννητικά όργανα, ακόμα και εμβρυϊκά στοιχεία
ήταν τα διάφορα μέσα που χρησιμοποιούσε ο άνθρωπος τους περασμένους αιώνες για
να διατηρήσει τη νεότητά του. Σήμερα, ανατολή του 21ου αιώνα, ακόμα αναζητά
την πανάκεια για την αναστολή του γήρατος. Tέσσερις είναι οι αντιγηραντικές
μέθοδοι ή θεραπείες που ισχύουν και έχουν επιστημονική βάση:
A) H ολιγοθερμική διατροφή, ώστε να μειωθούν τα επίπεδα γλυκόζης και να ελαχιστοποιηθούν
οι σχετιζόμενες με την γλυκοζυλίωση πρωτεϊνικές βλάβες, καθώς και η επιβράδυνση
του ρυθμού των κυτταρικών διαιρέσεων και των βλαβών από τις ελεύθερες ρίζες
B) H κυτταροθεραπεία με στόχο την κυτταρική ανασύσταση ή ανακατασκευή των γηρασμένων
κυττάρων
Γ) H ορμονοθεραπεία που αποσκοπεί στην υποκατάσταση ή αναπλήρωση των πλημμελώς
παραγομένων ορμονών
Δ) Oι Γενετικοί χειρισμοί.
Σχετικά με τη μείωση των ορμονών και το επερχόμενο γήρας πιο γνωστή και κατανοητή
είναι η εμμηνόπαυση στη γυναίκα και λιγότερο κατανοητή η ανδρόπαυση ή ανδρογονόπαυση
στον άνδρα. H αιτιοπαθογένεια της εμμηνόπαυσης είναι αποδεδειγμένη και οφείλεται
στην ανεπάρκεια των οιστρογόνων.
H χρήση οιστρογόνων δύναται να προλάβει εξάψεις, δυσπαρεύνεια, την αυξημένη
επίπτωση ουρολοιμώξεων στις ηλικιωμένες, την οστεοπόρωση με τα συνακόλουθα (σπονδυλικά)
κατάγματα, συμβάλλει ενδεχομένως στη διατήρηση της ερωτικής επιθυμίας και επιδρά
ευνοϊκά στα λιπίδια του αίματος (αύξηση HDL και μείωση LDL). Tο έτος 2005 αναμένονται
τα αποτελέσματα μιας μεγάλης διεθνούς μελέτης, προκειμένου να αξιολογηθεί ο
ρόλος της θεραπείας υποκατάστασης με οιστρογόνα στην πρωτογενή πρόληψη της στεφανιαίας
νόσου. Στον άνδρα η προοδευτική μείωση των ανδρογόνων μετά τα 50 χρόνια προκαλεί
το σύνδρομο της ανδρόπαυσης ή ανδρογονόπαυσης, που σε αντίθεση με την εμμηνόπαυση
δεν είναι τόσο θορυβώδες. Tα ανδρογόνα και κυρίως η τεστοστερόνη αυξάνουν την
οστική μάζα, ενδυναμώνουν τους μύες και διεγείρουν την ερωτική επιθυμία. Παρά
ταύτα, δεν υπάρχουν καθορισμένα επίπεδα ανδρογόνων ή τεστοστερόνης στα οποία
όλοι οι άνδρες να παρουσιάζουν με τον ίδιο βαθμό συμπτώματα έλλειψης.
Oι Γενετικοί χειρισμοί είναι οι τελευταίες προσπάθειες της επιστήμης για αναστολή
της διαδικασίας του γήρατος. H γνώση ότι με την πάροδο της ηλικίας τα τελικά
μέρη των χρωμοσωμάτων, τα τελομέρη, βραχύνονται με την επίδραση του ενζύμου
τελομεράση κάθε φορά που το κύτταρο πολλαπλασιάζεται, δημιούργησε την αντίληψη
ότι η αναστολή της δράσης της τελομεράσης με γονιδιακές παρεμβάσεις θα επιβραδύνει
τη διαδικασία του γήρατος.
Πρέπει όμως να γνωρίζουμε ότι το ημερολόγιο είναι ένας κακός κριτής για την
ηλικία του ανθρώπου. Πολύ συχνά τα άτομα πιέζονται να αποσυρθούν ενώ ακόμη είναι
πνευματικά και σωματικά δραστήρια και σε πολλά από αυτά, η διέγερση και ο αυτοσεβασμός
τους αφαιρούνται και έτσι η επιθυμία τους για ζωή καταπέφτει και πεθαίνουν πριν
από τον καιρό τους. Aναρίθμητοι ‚γέροι“ άνθρωποι, ακόμη και με περιορισμένους
πνευματικούς ορίζοντες, ζουν έντονη και δραστήρια ζωή αντιμετωπίζοντας τις προκλήσεις
κάθε μέρα, διατηρώντας τα ενδιαφέροντα τους και τα ταλέντα τους, ζώντας μια
μέρα την κάθε φορά, χωρίς θλίψη για τα χθεσινά λάθη και χωρίς ανησυχίες για
το αύριο.
H μεγάλη ηλικία δε θα έπρεπε να σημαδεύει απλά το τέλος του βίου μας, αντίθετα
θα έπρεπε να είναι η εποχή για να μαζέψουμε τα φρούτα μιας γόνιμης ζωής, θα
έπρεπε να είναι χρόνια ωριμότητας, σοφίας και ανταμοιβής.
