Αιτιολογία και αντιμετώπιση της μασταλγίας
I.Γ. Mαυρόπουλος
M. Γκουτζιούλης
ΔΥ Mαιευτική και Γυναικολογική Kλινική Aριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Iπποκράτειο ΓΠNΘ
Κατατέθηκε: 3/9/2002, Εγκρίθηκε: 7/10/2002
Aλληλογραφία: I.Γ. Mαυρόπουλος, X. Mεγδάνη 1 Kοζάνη 50100
Τηλ.: 24610-37400
Περίληψη
H μασταλγία αποτελεί ένα από τα συχνότερα αναφερόμενα συμπτώματα που απασχολούν τους γυναικολόγους και τα ιατρεία μαστού. Περίπου το 66% των γυναικών έχουν την εμπειρία κάποιου βαθμού μασταλγίας σε κάποια χρονική περίοδο της ζωής τους, και το ένα τρίτο αυτών την αναφέρει ως σοβαρή. Η αιτιολογία της μασταλγίας και η παθοφυσιολογία της παραμένουν ασαφείς. Έχουν ενοχοποιηθεί διαιτητικοί, ενδοκρινικοί και ψυχολογικοί παράγοντες. Το ιστορικό θα διευκρινίσει αν η μασταλγία είναι κυκλική ή μη, ενώ η κλινική εξέταση και ο μαστογραφικός έλεγχος θα αποκλείσουν κάποια υποκείμενη σοβαρή παθολογία. Συζητούνται πλήθος θεραπευτικών παρεμβάσεων. Η ενθάρρυνση της ασθενούς ότι δεν πάσχει από καρκίνο, συνήθως επιφέρει βελτίωση ή αυτοΐαση των ενοχλημάτων.
Όροι ευρετηρίου: Mασταλγία, κυκλική μασταλγία, μη κυκλική μασταλγία.
EIΣAΓΩΓH
H μασταλγία είναι ένα κοινό πρόβλημα της πρωτοβάθμιας ιατρικής φροντίδας, από τα πιο συχνά αναφερόμενα συμπτώματα των μαστών που προβληματίζει τον μη ειδικό ιατρό και κατευθύνει τη γυναίκα σε ιατρείο μαστού.
Άλγος στους μαστούς αναφέρουν τα δύο τρίτα περίπου του γυναικείου πληθυσμού σε κάποια στιγμή της ζωής τους.(1) Στις περισσότερες περιπτώσεις η κατάσταση δεν είναι τόσο σοβαρή, ώστε να παρεμποδίζεται η καθημερινή δραστηριότητα. Πρόκειται για αυτοπεριοριζόμενη διαταραχή που δεν χρειάζεται θεραπεία, πέρα από τον καθιερωμένο μαστολογικό έλεγχο και τον εφησυχασμό της ασθενούς ότι δεν πάσχει από κακοήθη νόσο, όπως συνήθως φοβάται. Σε ένα ποσοστό όμως περίπου 10-20% η έντονη μακροχρόνια μασταλγία επιφέρει σοβαρές διαταραχές στην κοινωνική, σεξουαλική και εργασιακή ζωή και αναγκάζει τις γυναίκες να αναζητούν κάποια μορφή θεραπείας.
Για τις περισσότερες γυναίκες που ζητούν θεραπεία, η μασταλγία παραμένει ένα χρόνιο πρόβλημα. Ερευνητές της ομάδας του Cardiff, παρακολουθώντας διαχρονικά γυναίκες με μασταλγία που απευθύνθηκαν στην κλινική τους, αναφέρουν ότι η μέση διάρκεια του πόνου ήταν 12 έτη, ιδιαίτερα εάν η μασταλγία εμφανιζόταν στη δεύτερη ή τρίτη δεκαετία της ζωής.(2)
Η μασταλγία συχνά υποτροπιάζει και απογοητεύει τη γυναίκα, αλλά κάποιες φορές και τον ιατρό. Είναι λοιπόν χρήσιμο εξαρχής να εξηγηθεί στη γυναίκα το γεγονός ότι η κατάστασή της είναι θεραπεύσιμη, αλλά ίσως όχι ιάσιμη.
KATATAΞH THΣ MAΣTAΛΓIAΣ
Oι ασθενείς με μασταλγία μπορούν αδρά να ταξινομηθούν σε τρεις κατηγορίες:
α) Kυκλική μασταλγία: αποτελεί το 67% των περιπτώσεων. Παρουσιάζεται στην τρίτη δεκαετία της ζωής (με μέση ηλικία εμφάνισης το 34ο έτος)(3) ως αμβλύς ή καυστικός πόνος ή ως αίσθηση βάρους. Συνήθως ο ένας μαστός συμμετέχει περισσότερο από τον άλλο, και ο πόνος μπορεί να είναι οξύς και δυνατός, με αντανακλάσεις στη μασχάλη ή στον βραχίονα. Αρχίζει συνήθως στο άνω Π έξω τεταρτημόριο, πέντε ή περισσότερες ημέρες πριν την έμμηνο ρύση και επιδεινώνεται μέχρι την έλευσή της. Στη συνέχεια υποχωρεί, όμως μπορεί να επιμείνει με μικρότερη ένταση σε όλη τη διάρκεια του κύκλου, με προεμμηνορρυσιακή και πάλι επιδείνωση. Είναι πιθανή η εξαφάνιση της κυκλικής μασταλγίας μετά την εμμηνόπαυση.
β) Mη κυκλική μασταλγία: αποτελεί το 26% και είναι συχνότερη σε μεγαλύτερη ηλικία. Εμφανίζεται κυρίως στην τέταρτη δεκαετία (μέση ηλικία εμφάνισης τα 43 έτη)(4) και έχει μικρότερη διάρκεια. Είναι σχεδόν πάντα μονόπλευρη, δεν επιδεινώνεται πριν την έμμηνο ρύση και εμφανίζεται κατά άλλοτε άλλα χρονικά διαστήματα. Είναι πιο δύσκολη στη θεραπεία, ενώ αυτόματη υποχώρηση αναφέρεται στο 50%.(5) Επίσης, είναι πιθανό γυναίκες που αρχικά παρουσιάζουν κυκλική μασταλγία, αργότερα να μεταπέσουν στο σκέλος της μη κυκλικής.
γ) Eξωμαστικής αιτιολογίας θωρακικό άλγος: αρκετές φορές πόνος στο πρόσθιο ή το πλάγιο θωρακικό τοίχωμα εκλαμβάνεται από τη γυναίκα και αναφέρεται ως μασταλγία. Αιτίες του άλγους αυτού μπορεί να είναι το τραύμα, η μεσοπλεύρια νευραλγία, η μυαλγία, η στηθάγχη, η αυχενική σπονδυλαρθροπάθεια, το σύνδρομο Tietze (άγνωστης αιτιολογίας οστεοχονδρίτιδα των πλευρών) και η νόσος του Mondor (θρομβοφλεβίτιδα της θωρακοεπιγάστριας φλέβας). Ειδικά στην περίπτωση αυτή, η θρομβωμένη φλέβα ψηλαφάται ως ευαίσθητη χορδή στα πλάγια του μαστού. Η αιτία της θρόμβωσης στο ήμισυ των περιπτώσεων είναι άγνωστη, στο 25% περίπου οφείλεται σε τραύμα ή σε κάποια επέμβαση, στο 10% σε φλεγμονή και στο 12,5% σε υποκείμενο καρκίνωμα του μαστού.(6)
AITIOΛOΓIA TOY ΑΛΓOΥΣ
O μηχανισμός του άλγους των μαστών δεν είναι γνωστός. Έχουν προταθεί διάφορες θεωρίες, οι οποίες επικουρούμενες ή μη από εργαστηριακά ευρήματα ή παρατηρήσεις προσπαθούν να αποσαφηνίσουν τη νεφελώδη αιτιολογία του.
Eνδοκρινική θεωρία
Στις προεμμηνοπαυσιακές γυναίκες η διόγκωση των μαστών αποτελεί σχεδόν σταθερό γεγονός στην ωχρινική φάση του κύκλου, συνδυαζόμενη πολλές φορές με δυσφορία ή πόνο. Η κυκλική μασταλγία είναι μια πιο ακραία μορφή αυτής της κατάστασης. Αρκετές μελέτες, εξετάζοντας την οιστραδιόλη, την προγεστερόνη και την προλακτίνη, έδειξαν ότι υπάρχουν ενδοκρινικές ανωμαλίες στις γυναίκες με σοβαρή μασταλγία.
Αρχικά βρέθηκε μια σημαντική μείωση στην προγεστερόνη κατά την ωχρινική φάση(7-9) σε γυναίκες με μασταλγία, σε σχέση με γυναίκες ελεύθερες πόνου, όμως σε άλλες μελέτες δεν επιβεβαιώθηκε αυτή η ανεπάρκεια της ωχρινικής φάσης.(10-14) Η μελέτη της οιστραδιόλης κατά τη διάρκεια της ωχρινικής φάσης σε κάποιες ασθενείς έδειξε φυσιολογικά επίπεδα(15) και σε κάποιες άλλες αυξημένα(16).
Όσον αφορά στην προλακτίνη, σε γυναίκες με σοβαρή κυκλική μασταλγία(18) τα βασικά της επίπεδα βρέθηκαν είτε φυσιολογικά είτε οριακά αυξημένα,(17) αλλά αυξάνονταν ιδιαίτερα μετά από τη διέγερση με δομπεριδόνη, γεγονός όμως που θα μπορούσε να αποτελεί και την απάντηση στο παρατεταμένο stress του πόνου. Επίσης, έχουν αναφερθεί διαταραχές στην έκκριση των γοναδοτροπινών και της GnRH.(19)
H ενδοκρινική θεωρία, αν και δεν έχει πείσει μέχρι σήμερα, είναι ελκυστική, ιδιαίτερα αν σκεφτούμε ότι η φυσική ιστορία της μασταλγίας έχει άμεση σχέση με τον αναπαραγωγικό κύκλο: έναρξη στην εμμηναρχή, μηνιαία κυκλικότητα, υποχώρηση με την εμμηνόπαυση. Αναμφισβήτητα θα πρέπει να υπάρχει κάποια σχέση με το ορμονικό μικροπεριβάλλον του μαστού, αλλά δεν γνωρίζουμε όλη την αλληλουχία των διαταραχών.
Θεωρία της παθολογοανατομικής βλάβης
H μασταλγία έχει συνδεθεί με πολλές ιστολογικές εικόνες, όπως ίνωση, αδένωση, λεμφοκυτταρική διήθηση, μικρές και μεγάλες κύστεις, αποκρινής μετάπλαση και κυτταρική υπερπλασία. Ο όρος «ινοκυστική νόσος», της οποίας η μασταλγία αποτελεί την κύρια εκδήλωση, χρησιμοποιήθηκε συμπεριλαμβάνοντας την ετερογενή αυτή ομάδα οντοτήτων. Λόγω της σύγχυσης όμως που προκαλεί και δεδομένου ότι οι ινοκυστικές αλλοιώσεις παρατηρούνται στο 50-100% των βιοψιών των μαστών,(20-23) χρησιμοποιείται πλέον ο όρος «κατάσταση» και όχι «νόσος».
Το 1987, οι Hughes et al, προκειμένου να ταξινομήσουν τις καλοήθεις παθήσεις του μαστού, εισήγαγαν τον όρο ANDI (Aberrations of Normal Development and Involution) Π παρέκκλιση από τη φυσιολογική ανάπτυξη και υποστροφή.(24) Έτσι, η μασταλγία θεωρείται ως απόκλιση από τη φυσιολογική διαμόρφωση, με υπερβολική επίδραση των ορμονών επί του αδενικού ιστού και του ινώδους υποστρώματος. Οι κύστεις είναι δευτεροπαθείς, εξαιτίας των αλλαγών υποστροφής, φλεγμονής και ίνωσης που στενεύουν τους πόρους στο άπω τμήμα τους και τους διατείνουν στο εγγύς. Όταν η υποστροφή συμβεί νωρίς, η εξαφάνιση του στρώματος επιτρέπει την κυστική διόγκωση.
Θεωρία των περιβαλλοντικών - τροφικών επιδράσεων
Κατά τη δεκαετία του Υ80, η καφεΐνη ενοχοποιήθηκε για τη δημιουργία των ινοκυστικών αλλοιώσεων.(25) Η ευοδωτική της δράση στην κυτταρική υπερπλασία αποδόθηκε στην αύξηση του c-AMP και των κατεχολαμινών.(26) Πιο πρόσφατα, βρέθηκε ότι γυναίκες με ANDI παρουσιάζουν υπερευαισθησία στις κατεχολαμίνες και υψηλότερα επίπεδα β-αδρενεργικών υποδοχέων με αυξημένη διεγερσιμότητα.(27) Έτσι προτάθηκε ότι υπάρχει γενετική προδιάθεση για ANDI, η οποία ενισχύεται από τις βιοχημικές και τις ορμονικές επιδράσεις της καφεΐνης. Παρόμοιες επιδράσεις στις κατεχολομίνες έχει και η νικοτίνη, η οποία όμως δεν μελετήθηκε για την επίδρασή της στη μασταλγία.
Το λίπος της διατροφής επηρεάζει τα επίπεδα των κυκλοφορούντων ορμονών και την πορεία της μασταλγίας.(28) Γυναίκες που πάσχουν από μασταλγία έχουν χαμηλότερα επίπεδα γ-λινολεϊκού οξέος σε σχέση με τις ασυμπτωματικές, και το γεγονός αυτό επηρεάζει τη λειτουργικότητα των υποδοχέων της κυτταρικής μεμβράνης στους μαστούς, δημιουργώντας μια κατάσταση υπερευαισθησίας.(29) Επίσης, η έλλειψη ιωδίου καθιστά το επιθήλιο των πόρων του μαστού ευαίσθητο στις οιστρογονικές επιδράσεις και αναφέρεται ως θεραπευτικό συμπλήρωμα στην ινοκυστική κατάσταση.(30)
Θεωρία των ψυχολογικών διαταραχών
Η ψυχιατρική εκτίμηση γυναικών με σοβαρό πρόβλημα μασταλγίας, χρησιμοποιώντας τη Σύνθετη Διεθνή Διαγνωστική Συνέντευξη, αποκάλυψε υποκείμενες διαταραχές, όπως άγχος, πανικό, σωματοποίηση, μείζωνα κατάθλιψη, μεμονωμένες ή σε συνδυασμό.(31) Mελέτη που χρησιμοποίησε τη Nοσοκομειακή Kλίμακα Άγχους και Kατάθλιψης βρήκε υψηλά επίπεδα και των δύο νόσων σε γυναίκες με σοβαρή μασταλγία.(32) Με την ίδια μέθοδο, σημαντικό ποσοστό γυναικών με μασταλγία είχαν επίπεδα άγχους και κατάθλιψης παρόμοια με αυτά γυναικών με καρκίνο μαστού το πρωί του χειρουργείου τους.(33) Γυναίκες με μασταλγία παρουσιάζουν σημαντική βελτίωση, όταν υποβάλλονται σε χαλαρωτική μουσικοθεραπεία.(34)
KΛINIKH AΞIOΛOΓHΣH THΣ MAΣTAΛΓIAΣ
Kατά τη λήψη του ιστορικού διερευνάται ο τύπος του πόνου, η σοβαρότητα, η εντόπιση, η διάρκεια και η σχέση του με τον καταμήνιο κύκλο. Χρήσιμη είναι η τήρηση από μέρους της ασθενούς ενός ημερολογίου πόνου, με τη βοήθεια οπτικής αναλογικής κλίμακας, για δύο τουλάχιστον κύκλους. Ήπιος πόνος, διαρκείας μικρότερης των πέντε ημερών πριν την έμμηνο ρύση θεωρείται φυσιολογικός. Για την αξιολόγηση της βαρύτητας της νόσου εξετάζεται το κατά πόσο η μασταλγία επηρεάζει τη φυσιολογική ζωή ως προς τον ύπνο, την εργασία και τη σεξουαλική δραστηριότητα. Στις περιπτώσεις σοβαρού πόνου πρέπει να λαμβάνεται λεπτομερές ιστορικό που να περιλαμβάνει τη δίαιτα, τη λήψη μεθυλοξανθινών και φαρμάκων (ορμόνες, προμεθαζίνη) και την ύπαρξη πρόσφατου ψυχοτραυματικού γεγονότος.
Μετά την επισκόπηση των μαστών γίνεται ήπια ψηλάφηση, αφού προηγουμένως η γυναίκα δείξει το ή τα σημεία του πόνου, για τον αποκλεισμό των τυχόν ψηλαφητών μαζών. Κατόπιν, αφού γυρίσουμε την ασθενή στο πλάι, ώστε ο μαστός να απομακρυνθεί από το θωρακικό τοίχωμα, είναι πιθανόν να βρεθεί, ιδίως σε μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες, ότι ο πόνος ξεκινά από μια υποκείμενη πλευρά και μάλιστα να αναπαραχθεί με την πίεση της πλευράς αυτής. Αυτό φανερώνει ότι ο πόνος είναι εξωμαστικής προέλευσης. Η αρχική εκτίμηση πρέπει να αποκλείσει τις εντοπισμένες καλοήθεις βλάβες που χρειάζονται αναρρόφηση και κυτταρολογική εξέταση ή χειρουργική θεραπεία (κύστεις, ινοαδένωμα, πορεκτασία, λίπωμα, ινοκυστικές αλλοιώσεις).
Η μαστογραφία συνήθως δεν απαιτείται σε νεαρές γυναίκες, ηλικίας μικρότερης των 35 ετών, όταν απουσιάζει κάποια διακριτή μάζα ή περιοχή οζιδίων, διότι σπάνια δίνει πληροφορίες λόγω της υψηλής πυκνότητας των προεμμηνοπαυσιακών μαστών. Αν και μελέτη 5.319 ασθενών έδειξε ότι υπήρχε υψηλότερη συχνότητα «υψηλού κινδύνου» μαστογραφικών προτύπων κατά Wolfe σε προεμμηνοπαυσιακές γυναίκες με σοβαρή κυκλική μασταλγία,(35) καμιά μελέτη δεν αναφέρει αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου επί εδάφους κυκλικής μασταλγίας.
Σε ηλικίες μεγαλύτερες των 35 ετών, η μαστογραφία και το υπερηχογράφημα βοηθούν στον αποκλεισμό της σοβαρής παθολογίας, ιδιαίτερα όταν υπάρχει διακριτή μάζα ή εντοπισμένα συμπτώματα. Τότε η βιοψία με λεπτή βελόνη και ο κυτταρολογικός έλεγχος είναι απαραίτητος. Ορμονικός έλεγχος δεν χρειάζεται, παρά μόνο ο προσδιορισμός της προλακτίνης εάν υπάρχει γαλακτόρροια ή αμηνόρροια.
ΘEPAΠEYTIKEΣ EΠIΛOΓEΣ
H ενθάρρυνση και ο καθησυχασμός της πάσχουσας επιφέρουν βελτίωση έως και στο 85% των ασθενών.(36) Είναι ιδιαίτερα σημαντικό, μετά τον αρνητικό έλεγχο, κλινικό και εργαστηριακό, να τονισθεί στη γυναίκα ότι τα ενοχλήματά της δεν υποκρύπτουν καρκίνο και ούτε πρόκειται να οδηγήσουν στην ανάπτυξη αυτού. Η αποδοχή και η υιοθέτηση της θέσης αυτής από την πάσχουσα αλλάζει τη στάση της έναντι του άλγους. Επίσης, πρέπει να ενθαρρύνεται να αρχίσει φυσική άσκηση και να χρησιμοποιεί στηθόδεσμο με καλή στήριξη, ιδίως επί μεγάλων μαστών.
H τροποποίηση της δίαιτας, με αποχή από τις μεθυλοξανθίνες και τη νικοτίνη, αναφέρεται ότι εξαφανίζει πλήρως όλα τα ψηλαφητά οζίδια, τον πόνο και την ευαισθησία σε 6 μήνες στο 65% των γυναικών.(37) Παρόλο που άλλες μελέτες δεν δείχνουν βελτίωση με την αποχή αυτή και θεωρούν ανούσιο κάθε διαιτητικό περιορισμό, η σύσταση για την αποφυγή της κατάχρησης αυτών των ουσιών δεν στοιχίζει, δεν έχει παρενέργειες παρά μόνο πιθανά οφέλη.
Τα απλά αναλγητικά και τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη είναι χρήσιμα σε ελαφρές μορφές κυκλικής μασταλγίας ή σε εξωμαστικής αιτιολογίας πόνο, και αποτελούν τα φάρμακα εκλογής.
Οι βιταμίνες B1 και B6, αν και δεν έχει αποδειχθεί, μπορεί να βελτιώσουν το άλγος.
Το λάδι πρίμουλας (evening primrose oil) περιέχει 7% γ-λινολενικό και 72% λινολεϊκό οξύ, είναι ελεύθερο ανεπιθύμητων ενεργειών και πετυχαίνει ύφεση στο 58% της κυκλικής και στο 38% της μη κυκλικής μασταλγίας.(38) Πωλείται σε φαρμακεία και καταστήματα φυσικής διατροφής σε κάψουλες των 0,5, 1 και 1,5gr. H δοσολογία του είναι 1-3gr την ημέρα. Η έναρξη της δράσης του είναι αργή, συνήθως σε 2-3 μήνες, γεγονός που πρέπει να γνωρίζει η πάσχουσα, και η βελτίωση είναι σταδιακή.
Η νταναζόλη είναι ένα ασθενές ανδρογόνο, παράγωγο της 17α-αιθυνιλτεστοστερόνης, η οποία αναστέλλει τους οιστρογονικούς και τους προγεστερονικούς υποδοχείς στον μαστό, στον υποθάλαμο και στην υπόφυση. Ο ακριβής μηχανισμός με τον οποίο η νταναζόλη μειώνει τη μασταλγία δεν είναι γνωστός. Eίναι το μόνο φάρμακο με έγκριση από τον FDA για την αντιμετώπιση της μασταλγίας. Χρησιμοποιείται σε αρχική δόση 200mg μία φορά την ημέρα για 2-3 μήνες και κατόπιν 200mg μέρα παρά μέρα. Με το σχήμα αυτό επιτυγχάνεται ανταπόκριση στο 70% της κυκλικής και στο 35% της μη κυκλικής μασταλγίας.(39) Η θεραπεία δεν πρέπει να διαρκεί περισσότερο από 6 μήνες, ενώ οι υψηλότερες δόσεις αυξάνουν το ποσοστό των ανεπιθύμητων ενεργειών, χωρίς σημαντικό θεραπευτικό όφελος. Η σημαντικότερη ανεπιθύμητη ενέργεια της νταναζόλης είναι οι διαταραχές της εμμήνου ρύσεως που συμβαίνουν στο 30-50%, ενώ σε υψηλότερες δόσεις παρατηρούνται υπερτρίχωση, ακμή και αύξηση του βάρους. Αντενδείκνυται όταν υπάρχει ιστορικό θρομβοεμβολικής νόσου, ενώ σε γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας, που παίρνουν νταναζόλη, πρέπει να συστήνεται μια μη ορμονική μέθοδος αντισύλληψης.
Η βρωμοκρυπτίνη είναι ένας διεγέρτης των ντοπαμινικών υποδοχέων που αναστέλλει την έκκριση της προλακτίνης από την υπόφυση. Χορηγείται σε δόση 1,25-2,5mg δύο φορές την ημέρα στο δεύτερο μισό του κύκλου και πρέπει να δοκιμάζεται για 2 μήνες. Η ανταπόκρισή της στην κυκλική μασταλγία κυμαίνεται στο 47-66%.(39,40) Οι ανεπιθύμητες ενέργειες παρατηρούνται στο 45%(41) και πολλές φορές είναι ιδιαίτερα σοβαρές, όπως σπασμοί, εμφράγματα και θάνατοι, γεγονός που οδήγησε στην απαγόρευση της χορήγησής της από τον FDA.(42)
Η ταμοξιφαίνη, αντιοιστρογόνο που χρησιμοποιείται στη θεραπεία του καρκίνου του μαστού, χορηγείται στην ανθιστάμενη σε άλλα φάρμακα μασταλγία σε δόσεις 10-20mg για 3-6 μήνες. Φαίνεται να επιφέρει βελτίωση στο 71-89%(43,44) των γυναικών που πάσχουν από μασταλγία έναντι 38% του placebo, σε δόση 10mg, ενώ η δόση των 20mg μάλλον δεν υπερτερεί.(45) Oι ανεπιθύμητες ενέργειες περιλαμβάνουν τις εξάψεις, τις διαταραχές της εμμηνορρυσίας, την κολπική ξηρότητα, ενώ υπάρχει ελαφρά αυξημένος κίνδυνος για την ανάπτυξη καρκινώματος του ενδομητρίου. Αν χρησιμοποιηθεί η ταμοξιφαίνη στη θεραπεία της μασταλγίας, που είναι μια καλοήθης κατάσταση, τότε πρέπει να τονισθούν αυτές οι ανεπιθύμητες ενέργειες στις πάσχουσες.
ΣYMΠEPAΣMA
H ενθάρρυνση και η αντιμετώπιση με συμπάθεια της γυναίκας που πάσχει από μασταλγία είναι η σημαντικότερη βοήθεια που χρειάζεται και βασίζεται πάντα στα αρνητικά αποτελέσματα του κλινικού ελέγχου.
Summary
Mavropoulos IG, Goutzioulis M.
Etiology and management of mastalgia.
Hellen Obstet Gynecol 15(1):21-26, 2003
Mastalgia is one of the most frequently reported symptoms to the gynecologists and breast clinics. About 66% of women experience some degree of mastalgia during their life, one third of them refering it as severe. The etiology and pathophysiology of mastalgia remain unclear. Dietary, endocrine and psychological factors have been suggested. History will determine if mastalgia is cyclical or not, while physical examination and mammography will rule out serious underlying abnormality. Many therapeutic interventions are discussed. Reassurance, after negative investigations, that it is not cancer leads to improvement or spontaneous remission of symptoms.
Key words: Mastalgia, cyclical mastalgia, non-cyclical mastalgia
BΙΒΛΙOΓΡΑΦΙΑ
1. Tavaf Π Motamen H, Ader DN, Browne MW. Clinical evaluation of mastalgia. Arch Surg 1998; 133:211-3.
2. Davies EL, Gateley CA, Miers M. The Long Π term course of mastalgia. J Royal Soc Med 1998; 91:462-4.
3. BeLieu RM. Mastodynia. Obstet Gynecol Clin North Am 1994; 21:461-77.
4. Maddox PR, Harrison BJ, Mansel RE, Hughes LE. Non-cyclical mastalgia: Improved classification and treatment. Br J Surg 1989; 76:901.
5. Harrison BJ, Maddox PR, Mansel RE. Maintenance therapy of cyclical mastalgia using low-dose danazol. J R Coll Surg Edinb 1989; 34:79.
6. Catania S, Zurrida S, Veronesi P, Calimberti V, et al. MondorΥs disease and breast Cancer. Cancer 1992; 69:2267.
7. Ayers J, Gidwani G. The «Luteal breast» and hormonal and sonographic investigation of benign breast disease in patients with cyclic mastalgia. Fertil Steril 1983; 408:779.
8. Sitruk-Ware L, Sterkers N, Mauvais Π Javris P. Benign breast disease: hormonal investigation. Obstet Gynecol 1979; 53:457.
9. Sitruk-Ware L, Sterkers N, Moviszowicz I, Mauvais-Javris P. Inadequate corpus luteal function in women with benign breast disease. Clin Endocrinol Metab 1977; 44:771.
10. Walsh P, Bulbrook R, Stell P. Serum progesterone concentration during the luteal phase in women with benign breast disease. Eur J Cancer Clin Oncol 1984; 20:1399.
11. England P, Skinner S, Cottrel K, Sellwood R. Sex hormones in breast disease. Br J Surg 1975; 62:806.
12. Golinger R, Krebs J, Fisher E, Danowski T. Hormones and the pathophysiology of fibrocystic mastopathy: Elevated luteinizing hormone levels. Surgery 1978; 84:212.
13. Kumar S, Mansel R, Scanlon M. Altered response of prolactin, luteinizing hormone and follicle stimulating hormone secretion to thyrotrophin releasing hormone/gonatotrophin releasing hormone stimulation in cyclical mastalgia. Br J Surg 1984; 71:8-70.
14. Kumar S, Mansel R, Wison D. Daily salivary progesterone levels in cyclical mastalgia patients and their controls. Br J Surg 1986; 37:260.
15. Watt-Boolsen S, Andersen AN, Blichert-Toft M. Serum prolactin and estradiol levels in women with cyclical mastalgia. Horm Metab Res 1981; 13:70.
16. Walsh PV, McDicken IW, Bulbrook RD, Moore JW, Taylor WH, George WD. Serum oestradiol-17B and prolactin concentrations during the luteal phase in women with benign breast disease. Eur J Cancer Clin Oncol 1984; 20:1345.
17. Cole EM, Sellwood RA, England PC, Griffith K. Serum prolactin concentrations in benign breast disease throughout the menstrual cycle. Eur J Cancer 1977; 13:597.
18. Kumar S, Mansel RE, Hughes LE. Prolactin response to thyrotropin-releasing hormone stimulation and dopaminergic inhibition in benign breast disease. Cancer 1984; 53:1311.
19. Kumar S, Mansel RE, Scanlon MF. Altered responses of PRL, LH and FSH secretion to TRH/Gn RH stimulation in cyclical mastalgia. Br J Surg 1984; 71:870.
20. Love SM, Gelman RS, Silen W. Fibrocystic «disease» of the breast: A non-disease. N Engl J Med 1982; 307:1010-4.
21. Foote F, Stewart F. Comparative studies of cancerous versus non cancerous breasts. Ann Surg 1945; 121:6.
22. Davis H, Simons M, Davis J. Cystic disease of the breast: Relationship to cancer. Cancer 1964; 17:957.
23. Rush BF, Kramer WM. Proliferative histologic changes and occult carcinoma in the breast of the aging female. Surg Gynecol Obstet 1962; 117:425.
24. Hughes Le, Mansel RE, Webster VT. Aberrations of normal development and involution (ANDI): A new perspective on pathogenesis and nanenctature of benign breast disorders. Lancet 1987; 2:1316-9.
25. Minton JP, Abou-Issa H, Reiches N, Roseman JM. Clinical and biochemical studies on methyloxanthine-related fibro-cystic disease. Syrgery 1981; 90:299.
26. Minton JP. Dietary factors in benign breast disease. Cancer Bull 1988; 40:44.
27. Minton JP, Abou-Issa H. Non-endocrine theories of etiology of benign breast disease. World J Surg 1989; 13:680-4.
28. Boyd NF, McGuire V, Shannon P. Effect of a Low fat high-carbohydrate diet on symptoms off cyclical mastopathy. Lancet 1988; 2:128.
29. Horrobin DF. The effects of gamma-linolenic acid on breast pain and diabetic neuropathy: possible non-eicosanoid mechanisms. Prostaglandins Leukot Essent Fatty Acids 1993; 48:101.
30. Ghent WR, Eskin BA, Low DA. Iodine replacement in fibro-cystic disease of the breast. Can J Surg 1993; 36:453.
31. Jenkins PL, Jamil N, Gateley C, Mansel RE. Psychiatric illness in patients with severe treatment-resistant mastalgia. Gen Hosp Psych 1993; 15:55.
32. Downey HM, Deadman JM, Davis C, Leinster SJ. Psychological characteristics of women with cyclical mastalgia. Breast Dis 1993; 6:99.
33. Ramirez AJ, Jarett SR, Hamed H, Smith P, Fentiman IS. Psychological adjustment of women with mastalgia. Breast 1995; 4:48.
34. Fox H, Walker LG, Heys SD, AL-See AK, Eremin O. Are patients with mastalgia anxious, and does relaxation help? Breast 1997; 6:138.
35. Leinster SJ, Whitehouse GH, Walsh PV. Cyclical mastalgia: clinical and mammographic observations in a screen population. Br J Surg 1987; 74:220.
36. Barros ACSD, Mottola J, Ruiz CA, Borges MN, Pinotti JA. Reassurance in the treatment of mastalgia. The breast Journal 1999; 5:162.
37. Minton JP, Foecking MK, Webster DJ, Matthews RH. Caffeine, cyclic nucleotides and breast disease. Surgery 1979; 86:105.
38. Gateley CA, Miers M, Mansel RE, Hughes LE. Drug treatments for mastalgia: 17 years experience in the Cardiff mastalgia clinic. J R Soc Med 1992; 85(1):12.
39. Pye JK, Mansel RE, Hughes LE. Clinical experience of drug treatments for mastalgia. Lancet 1985; 2:373.
40. Hinton CP, Bishop HM, Holliday HW, Dole PJ, Blamey RW. A double Π blind controlled trial of danazol and bromocryptine in the management of severe cyclical breast pain. Br J Surg 1986; 40:326.
41. Mansel RE, Dogliotti L. A European multi Π center trial of bromocryptine in cyclical mastalgia. Lancet 1990; 335:192.
42. Arrowsmith Π Lowe T. Bromocryptine indications withdrawn. FDA Med Bull 1994; 24:2.
43. Fentimen IS, Caleffi M, Brame K, Chaudary MA. Double Π blind controlled trial of tamoxifen therapy for mastalgia. Lancet 1986; 1:287.
44. Messinis IE, Lolis D. Treatment of premenstrual mastalgia with tamoxifen. Acta Obstet Gynecol Scand 1988; 67:307.
45. GEMB (Grupo de Estudio de Mastopatias Benignas). Tamoxifen therapy for cyclical mastalgia: dose randomized trial. Breast 1997; 5:212.
