Εικόνα 1. Η πρώτη σελίδα από τη δημοσίευση των Stein και Leventhal τo 1935
Irving Freiler Stein
(1887-1976) -
Michael Leo Leventhal (1901-1971).
Αμηνόρροια και αμφοτερόπλευρες
πολυκυστικές ωοθήκες
Σέργιος Ι. Μανταλενάκης
Aλληλογραφία: Σ.Ι. Μανταλενάκης
Λ. Μεγάλου Αλεξάνδρου 23 54640 Θεσσαλονίκη
Tel/Fax: +302310/814127 E-mail: sergman@otenet.gr
Περίπου
από τα μέσα του 19ου αιώνα o Chereau (1884) περιγράφει τις σκληροκυστικές αλλοιώσεις
των ωοθηκών,(1) αλλά ειδικά στις αρχές του 20ου o Goldpohn (1914) αναφέρεται
στις κύστεις των ωοθηκών και στην εκτομή τους.(2) Την εποχή εκείνη ήταν ιατρικά
αποδεκτό ότι οι διογκώσεις των ωοθηκών συνοδεύονταν από ανωμαλίες της εμμηνορρυσίας,
κυρίως μηνορραγίες και μητρορραγίες. Με τα τότε ιατρικά δεδομένα, καθώς μόλις
είχαν ανακαλυφθεί τα οιστρογόνα, δεν ήταν δυνατό να γίνει κατανοητό το γεγονός
ότι η ωοθήκη παρήγαγε και ανδρογόνα.(3) Με κανέναν τρόπο με τα δεδομένα της
εποχής εκείνης, δεν μπορούσε να αποδοθεί το γεγονός της πρόκλησης υπερτρίχωσης,
ακμής και αμηνόρροιας στην εκκριτική δραστηριότητα της ωοθήκης. Μόνο στην αρχή
της δεκαετίας του 1940 πειραματικά στοιχεία σε μύες και επίμυες απέδειξαν την
ύπαρξη των ωοθηκικών ανδρογόνων. Έτσι έπαψε να θεωρείται ο φλοιός των επινεφριδίων
ως η μόνη πηγή παραγωγής ανδρογόνων.
Τον Νοέμβριο του 1934 οι Stein και Leventhal ανακοίνωσαν την εργασία τους με
τίτλο: "Αμηνόρροια συνοδευομένη από αμφοτερόπλευρες πολυκυστικές ωοθήκες"
στην Κεντρική Ένωση Αμερικανών Μαιευτήρων - Γυναικολόγων στη Νέα Ορλεάνη. Περιέγραψαν
επτά περιπτώσεις γυναικών με ανωμαλίες της εμμηνορρυσίας, υπερτρίχωση, παχυσαρκία
και προβλήματα στειρότητας. Οι ωοθήκες των γυναικών αυτών ήταν διπλάσιες έως
τετραπλάσιες από το φυσιολογικό, ενώ ο φλοιός της ωοθήκης ήταν υπερτροφικός
με σκληρό, ανώμαλο και στιλπνό χιτώνα που έμοιαζε με όστρακο. Πρότειναν την
πετυχημένη θεραπευτική αντιμετώπιση με τη χειρουργική σφηνοειδή εκτομή της μισής
ή ακόμη μεγαλύτερου τμήματος της κάθε ωοθήκης, που αποκαθιστούσε την ωοθηκική
λειτουργία.
Στην ανακοίνωνση κάθε περίπτωση περιγραφόταν λεπτομερώς, ενώ για τη διάγνωση
χρησιμοποιείτο πνευμοπεριτόναιο σε συνδυασμό με υστεροσαλπιγγογραφία (εικόνες
1,2). Μετά τη σφηνοειδή εκτομή ακολουθούσε ιστοπαθολογική εξέταση του εκταμέντος
ωοθηκικού τμήματος, για να διαπιστωθούν οι παθολογοανατομικές βλάβες. Η χαρακτηριστική
εικόνα που περιγράφηκε ήταν η ανεύρεση της στιλπνής σαν όστρακο, μεγάλης σε
μέγεθος ωοθήκης με ιδιαίτερα σκληρής σύστασης περίβλημα, κάτω από το οποίο υπήρχαν
πολλά άτρητα ωοθυλάκια σε μέγεθος μέχρι 1,2εκ. (εικόνα 3).
Η εργασία δημοσιεύτηκε στο American Journal of Obstetrics and Gynecology το
1935(4) και αποτέλεσε κλασική δημοσίευση και σταθμό της έρευνας για τα προβλήματα
της ανωορρηξίας και γενικότερα για την αντιμετώπιση της υπογονιμότητας (εικόνα
4)
Εικόνα 1. Η πρώτη σελίδα από τη δημοσίευση των Stein και Leventhal τo 1935
. 
Εικόνα 2. Διατραχηλική πρόκληση πνευμοπεριτοναίου και ενδομήτρια έγχυση λιπιοδόλης
στην περίπτωση Νο 5.
Εικόνα 3. Διατραχηλική πρόκληση πνευμοπεριτοναίου και ενδομήτρια έγχυση λιπιοδόλης
στην περίπτωση Νο 7.
Εικόνα 4. Ιστολογικό παρασκεύασμα σφηνοειδούς εκτομής ωοθήκης από την περίπτωση
Νο 2.
Με
την πρόοδο της έρευνας, με έμφαση στην παραγωγή των ανδρογόνων της ωοθήκης και
στη διαπίστωση της ινσουλινοεξάρτησης πολλών περιπτώσεων, καθιερώθηκε η ονομασία
"σύνδρομο των πολυκυστικών ωοθηκών", το περίφημο PCO. Πολλά γράφονται
και λέγονται για το σύνδρομο αυτό, του οποίου παρά τη συστηματική έρευνα δεν
έχει διαφωτιστεί πλήρως μέχρι σήμερα η αιτιοπαθογένεια.
Γεγονός είναι ότι η κλασική μέθοδος της σφηνοειδούς εκτομής των ωοθηκών απέδωσε
ικανοποιητικά αποτελέσματα σε ικανό αριθμό περιπτώσεων, όπως και η πιο πρόσφατη
λαπαροσκοπική στικτή ηλεκροκαυτηρίαση των κυστιδίων, που βασίζεται ουσιαστικά
στην ίδια μηχανιστική άποψη της πρωταρχικής θεραπευτικής αντιμετώπισης, δηλαδή
στην απελευθέρωση του ωοθηκικού ιστού από την σκληρή θήκη που τον περιβάλει.
Έτσι, η θεραπευτική ενέργεια αυτή δίνει στον ωοθηκικό ιστό την ευκαιρία να επαναλειτουργήσει
και να πραγματοποιηθεί η επιθυμητή ωορρηξία, η επανεμφάνιση της εμμηνορρυσίας,
δηλαδή μπορεί να πει κανείς, η επανάκτηση της γονιμότητας.
Η ανακάλυψη της κιτρικής κλομιφένης αποτέλεσε σταθμό στη φαρμακευτική αντιμετώπιση
του συνδρόμου. Η εφαρμογή της φαρμακευτικής αυτής ουσίας τη δεκαετία του 1960
έδωσε θεαματικά θεραπευτικά αποτελέσματα σε υψηλό ποσοστό περιπτώσεων. Επίσης,
η εξωγενής χορήγηση γοναδοτροπινών, των φυσικών αρχικά και αργότερα των ανασυνδυασμένων,
συνετέλεσε αποφασιστικά στην αντιμετώπιση της υπογονιμότητας στις περιπτώσεις
που η κιτρική κλομιφένη είχε αποτύχει. Έτσι, τελικά η διαθέσιμη φαρμακευτική
θεραπευτική αγωγή προσέφερε την επιθυμητή εγκυμοσύνη στις περισσότερες περιπτώσεις
που εφαρμόστηκε. Βέβαια, η χορήγηση των γοναδοτροπινών πρέπει να γίνεται με
ιδιαίτερη προσοχή, τόσο στην ποσότητα, όσο και στον τρόπο χορήγησης, γιατί μπορεί
να προκληθεί η δυσάρεστη επιπλοκή της υπερδιέγερσης των ωοθηκών. Επίσης, το
υψηλό ποσοστό των αυτομάτων εκτρώσεων, της τάξεως του 25-30%, παραμένει με όλες
τις θεραπευτικές αγωγές που εφαρμόζονται στις γυναίκες που πάσχουν από το σύνδρομο.
Οι αποβολές των κυημάτων στις προαναφερθείσες περιπτώσεις οφείλονται πιθανώς
στην παθολογική ανάπτυξη του ωαρίου, η οποία γίνεται μέσα σε εχθρικό περιβάλλον.
O Irving Freiler Stein γεννήθηκε στο Σικάγο στις 19 Σεπτεμβρίου του 1887. Έλαβε
το πτυχίο Β.S. από το πανεπιστήμιο του Μichigan το 1910, και της Ιατρικής από
το Rush Medical College δύο χρόνια αργότερα. Έλαβε πλήρη ιατρική εκπαίδευση
και την ειδικότητα του μαιευτήρα-γυναικολόγου στο Νοσοκομείο Michael Reese του
Σικάγο, όπου και παρέμεινε ως επιστημονικός συνεργάτης και εξελίχθηκε σε senior
attending γυναικολόγο. Αργότερα, το μαιευτικό και γυναικολογικό τμήμα του Πανεπιστημίου
Northwestern του απένεμε τον τίτλο του ομότιμου αναπληρωτή καθηγητή. Διετέλεσε
πρόεδρος της μαιευτικής και γυναικολογικής εταιρείας του Σικάγο και της Αμερικανικής
εταιρείας για τη μελέτη της στειρότητας (εικόνα 5). Ο Stein απεβίωσε στις 11
Οκτωβρίου του 1976 σε ηλικία 89 ετών.
Ο Michael Leo Leventhal γεννήθηκε επίσης στο Σικάγο στις 16 Νοεμβρίου του 1901.
Πήρε το πτυχίο Β.S. στο Πανεπιστήμιο του Σικάγο το 1922 και το πτυχίο της Ιατρικής
το 1924 από το Rush Medical College. Αφού έλαβε την ειδικότητα του μαιευτήρα
- γυναικολόγου στο Νοσοκομείο Μichael Reese, διατήρησε με αυτό μακρά επιστημονική
σχέση ως επιστημονικός συνεργάτης στο μαιευτικό και γυναικολογικό τμήμα. Κατά
τη διάρκεια του δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου υπηρέτησε με τον Αμερικανικό στρατό
σε διάφορα Νοσοκομεία στην Αφρική, στη Σικελία και στην Ιταλία (εικόνα 6). Ο
Leventhal πέθανε στις 8 Ιουλίου του 1971.
Εικόνα 5. Irving Freiler Stein (1887-1976).
Εικόνα 6. Michael Leo Leventhal (1901-1971).
Η αρχική αυτή απλή κλινική παρουσίαση του συνδρόμου από τους Stein και Leventhal
ακολουθήθηκε από πληθώρα δημοσιεύσεων. Ακόμη και σήμερα η πολυμορφία της κλινικής
ενδοκρινολογικής εικόνας των πολυκυστικών ωοθηκών αποτελεί πρόκληση για τον
κλινικό ιατρό, ενώ η συχνότητά του είναι αρκετά υψηλή, αφού μία στις τριάντα
πέντε γυναίκες πάσχουν από το σύνδρομο. Αναφορικά με την παθογένεια του συνδρόμου
η σημαντικότερη πρόοδος των τελευταίων ετών σχετίζεται με την ανθεκτικότητα
στην ινσουλίνη ενός υψηλού ποσοστού γυναικών που πάσχουν από το σύνδρομο. Η
συνάρτηση αυτή γίνεται πιο εμφανής στις γυναίκες που εμφανίζουν τάση παχυσαρκίας.
Οι Stein και Leventhal δεν υπήρξαν οι αφοσιωμένοι και αφιερωμένοι ερευνητές
του εργαστηρίου, αλλά οι απλοί κλινικοί ιατροί που με τις αξιόλογες παρατηρήσεις
τους, στηριγμένες στη στενή και προσεκτική παρακολούθηση των ασθενών τους, άνοιξαν
ένα νέο σημαντικό κεφάλαιο στη γυναικολογική ενδοκρινολογία και δρομολόγησαν
σημαντικές εξελίξεις στον τομέα της ανθρώπινης αναπαραγωγής. Έχουν περάσει σχεδόν
εβδομήντα χρόνια μετά την κλασική τους πια, στην Ιατρική, δημοσίευση το 1935,
για τη σχέση αμηνόρροιας και πολυκυστικών ωοθηκών. Το όνομά τους ακόμη σήμερα
διατηρείται γνωστό στους μαιευτήρες-γυναικολόγους σε ολόκληρο τον κόσμο, μια
και πολλοί ακόμη από αυτούς το PCO εξακολουθούν να το καλούν ως σύνδρομο Stein-
Leventhal.
Summary
Mantalenakis SJ.
Irving Freiler Stein(1887-1976) - Stein Leo Leventhal 1901-1971). Amenorrhea
associated with bilateral polycystic ovaries.
Hellen
Obstet Gynecol
16(3):197-200, 2003
In 1844 Chereau described first the sclerocystic changes in the human ovary.
In 1914 Goldpspochn discussed extensively the resection of the ovaries in different
patho-logies. In 1934, Stein and Leventhal presented their experience with seven
patients suffering polycystic ovaries associated with amenorrhea treated by
ovarian wedge resection to the Central Αssociation Οf Οbstetricians and gynaecologist
in New Orleans. In this series of patients the ovaries were found to be two
to four times the normal size and the tunica was thickened, tough and fibrotic,
near the surface were follicle cysts confined almost to the cortex containing
clear fluid. The surface of the ovaries were brilliant, the so-called oyster
ovaries. In the 1935 the presentation was published in the American journal
of obstetrics and gynecology and became a classic paper. Irving Freiler Stein
was born in Chicago in 1887 and he graduated in medicine in 1912 from the Rush
Medical College. He spent his professional career at the Michael Reese Hospital
where he became the senior staff gynaecologist. Michael Leo Leventhal was born
in Chicago in 1901 and he also graduated from the Rush Medical College in 1924.
He served as a medical officer with the United States Army during the Second
World War. He also spent his whole medical career at the Michael Reese Hospital.
Stein and Leventhal there not the laboratory scientists for basic research,
but the hard working clinicians who through careful observation on their own
patients were able to find out the critical differences between normal and pathological
data and to present a new entity the until now called Stein - Leventhal syndrome,
named recently PCO.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1. Chereau A. Memoires pour servir a l'etude des maladies des ovaires. Fortin
Masson an Cie Paris 1884.
2. Goldspochn A. Resection of ovaries. Am J Ostet Gynecol 1914; 7:934-962.
3. Μανταλενάκης ΣΙ. Η ανακάλυψη των ορμονών της ωοθήκης. Ελληνική Μαιευτική
& Γυναικολογία 2003; 15:1-11.
4. Stein IF, Leventhal ML. Amenorrhea associated with bilateral cystic ovaries.
Am J Obstet Gynecol 1935; 29:181-191.
