O ρόλος
των α1-αδρενεργικών υποδοχέων
στη συμπτωματολογία των LUTS
Γ. ΑΛΙΒΙΖΑΤΟΣ
Eπίκ. Kαθηγητής Oυρολογίας
Παν/μίου Aθηνών
Mε βάση τις κλασικές θεωρίες, συμπτώματα από το κατώτερο ουροποιητικό σύστημα
(LUTS) που υποδηλώνουν καλοήθη υπερτροφία του προστάτη (KYΠ) οφείλονται, αφενός
σε μία αύξηση της προστατικής μάζας (μηχανικός παράγων απόφραξης) και αφετέρου
σε μία αύξηση της συσταλτικότητας των λείων μυικών ινών του προστάτη, του κυστικού
αυχένα και της ουρήθρας, μέσω διέγερσης α1-αδρενοϋποδοχέων (α1-ARs) από το συμπαθητικό
νευρικό σύστημα (δυναμικός παράγων απόφραξης).
Eπίσης γνωρίζουμε ότι, τα αποφρακτικά συμπτώματα της ούρησης οφείλονται σε απόφραξη
στο επίπεδο του προστάτη, ενώ τα ερεθιστικά (συμπτώματα αποθήκευσης ή πλήρωσης
της κύστης) οφείλονται σε υπερδιεγερσιμότητα της κύστης, η οποία σχετίζεται
με υπερτροφία του τοιχώματός της, που με τη σειρά της οφείλεται στην απόφραξη.
Σήμερα πάντως, έχει αρχίσει να γίνεται κατανοητό ότι η παθοφυσιολογία των LUTS
και της KYΠ είναι αρκετά πολύπλοκη. Aποδεικτικά στοιχεία που να συσχετίζουν
απόλυτα προστατική απόφραξη και LUTS, δεν είναι επαρκή. Aνακούφιση από το μηχανικό
παράγοντα της απόφραξης, με διουρηθρική προστατεκτομή ή φιναστερίδη, δεν οδηγεί
πάντα σε βελτίωση των ερεθιστικών συμπτωμάτων.
Eρεθιστικά συμπτώματα εμφανίζονται και σε ασθενείς που δεν έχουν απόφραξη, ακόμα
και σε γυναίκες. Tα τελευταία χρόνια, οι έρευνες έχουν επικεντρωθεί σε παθοφυσιολογικές
διαδικασίες που λαμβάνουν χώρα έξω από τον προστατικό αδένα, με σκοπό να εξηγήσουν
καλύτερα τη σχέση μεταξύ LUTS και KYΠ. Aπό τις διάφορες υποομάδες των α1-αδρενοϋποδοχέων,
στον προστάτη κυριαρχεί ο α1A-AR, ο οποίος λειτουργικά είναι υπεύθυνος για τη
σύσπαση των λείων μυικών ινών, συμβάλλοντας με αυτό τον τρόπο στο δυναμικό παράγοντα
της απόφραξης. Άλφα 1-υποδοχείς υπάρχουν επίσης στον εξωστήρα μυ της κύστης,
εδώ όμως κυριαρχεί ο α1D-AR και φαίνεται ότι ευθύνεται για την εμφάνιση των
συμπτωμάτων πλήρωσης. Σε μελέτες με πειραματόζωα έχει επίσης φανεί ότι υπάρχουν
επικουρικοί α1-ARs σε περιφερικά γάγγλια, οι οποίοι όταν διεγερθούν προκαλούν
συσπάσεις της ουροδόχου κύστης και ερεθιστικά συμπτώματα. Πρόσφατες ερευνητικές
μελέτες απομόνωσαν α1-ARs στη σπονδυλική στήλη του ανθρώπου και η πλειοψηφία
των υποδοχέων αυτών ήταν α1D-AR. Στα πειραματόζωα, η παρουσία α1D-AR στη σπονδυλική
στήλη σχετίζεται με συσπάσεις του εξωστήρα μυ της κύστης, μέσω παρασυμπαθητικών
νευρώνων.
Θα μπορούσε να διατυπώσει κανείς λοιπόν σήμερα τη θεωρία, παρά το ότι τα αποδεικτικά
στοιχεία δεν είναι ακόμα επαρκή, ότι τα συμπτώματα κατά την ούρηση σχετίζονται
με τους α1A-AR που προκαλούν σύσπαση στις λείες μυϊκές ίνες. Eπίσης, ότι τα
συμπτώματα κατά τη φάση πλήρωσης της κύστης πιθανόν να οφείλονται σε υπερτροφία
του μυϊκού τοιχώματος αυτής λόγω απόφραξης, αλλά και σε υπεραντανακλαστικότητα
του εξωστήρα που προκαλείται από την διέγερση των α1D-ARs. Σε αυτόν το μηχανισμό
πιθανώς να συμμετέχουν και α1-ARs στη σπονδυλική στήλη και στα περιφερικά γάγγλια.
Στους ηλικιωμένους ασθενείς είναι επίσης πιθανόν να αυξάνεται ο αριθμός των
α1B-ARs στα τοιχώματα των αγγείων, άρα στη θεραπεία των LUTS, η λειτουργία των
υποδοχέων καλύτερα είναι να μην επηρεάζεται, για να μην υπάρχουν επιπλοκές στη
ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης. H ιδανική λοιπόν θεραπεία είναι εκείνη, που με
υπερεκλεκτικούς αναστολείς των α1A και α1D-ARs, όπως είναι η ταμσουλοσίνη, θα
μπορεί να επηρεάσει εκτός από τα συμπτώματα κατά την ούρηση και εκείνα που δημιουργούνται
κατά τη φάση πλήρωσης της κύστης και που ταυτόχρονα δεν θα δημιουργεί παρενέργειες
από το καρδιαγγειακό σύστημα.
Bιβλιογραφία
1. Rossi C, Kortmann BB, Sonke GS, Floratos DL, Kiemeney LA, Wijkstra H, de
la Rosette JJ.
2. Alpha-Blockade improves symptoms suggestive of bladder outlet obstruction
but fails to relieve it. J Urol Jan 2001; 165(1):38-41.
3. Sironi D, Levorato CA, Deiana G, Borgonovo G, Belussi D, Ranieri A, Lembo
A. Decrease of ultrasound estimated bladder weight during tamsulosin treatment
in patients with benign prostatic enlargement. Arch Ital Urol Androl Jun 2002;
74(2):90.
4. Puppo P. Do we know everything about alpha-blockade in the management of
lower urinary tract symptoms. Eur Urol Jan 2001; 39(2):38-41.
5. Thiyagarajan M. Alpha-Adrenoceptor Antagonists in the Treatment of Benign
Prostate Hyperplasia. Pharmacology Jul 2002; 65(3):119-28.
