Ernst Grafnenberg (1881-1957)
&
Gregory Pincus (1903-1967)
Οι πρωτοπόροι της ενδομήτριας και
ορμονικής αντισύλληψης
Σέργιος Ι. Μανταλενάκης
Αλληλογραφία:
Σ.Ι. Μανταλενάκης
Λ. Μεγάλου Αλεξάνδρου 23
54640 Θεσσαλονίκη
Tel/Fax: +302310/814127
e-mail: sergmant@otenet.gr
Υπολογίζεται σήμερα ότι
σε όλο τον κόσμο περισσότερα από 100 εκατομμύρια γυναίκες χρησιμοποιούν την
ενδομήτρια αντισύλληψη για αναπαραγωγική προφύλαξη. Μέσα στον αριθμό αυτό περιλαμβάνονται
70 εκατομμύρια γυναικών της Κίνας. Η συμμετοχή της Ευρώπης εμφανίζεται με υψηλό
ποσοστό, που φθάνει περίπου το 15% της παγκόσμιας κατανάλωσης ενδομήτριων σπειραμάτων.
Τα ενδομήτρια αντισυλληπτικά παρέχουν υψηλή αντισυλληπτική προστασία και ακολουθούν
σε αποτελεσματικότητα τα αντισυλληπτικά χάπια, τα οποία θεωρούνται ως ο ασφαλέστερος
τρόπος ελέγχου της γονιμότητας. Η ευρεία χρήση των ενδομήτριων εφευρημάτων (devices)
αρχίζει τα τελευταία 40 χρόνια.
Στα ελληνικά έχει επικρατήσει ο όρος σπειράματα, όρος όχι τόσο δόκιμος, για
τον οποίο κι εγώ φέρω κάποια ευθύνη, καθώς μαζί με τον Γιάννη Δανέζη τον υποστηρίξαμε
αρχικά. Αναμφισβήτητα ο σύγχρονος πατέρας της ενδομήτριας αντισύλληψης στον
άνθρωπο, γιατί στα ζώα εφαρμοζόταν αιώνες πριν, είναι ο Ernst Grafenberg, ο
οποίος σχεδίασε έναν δακτύλιο από άργυρο και έντερο που τον τοποθετούσε ενδομήτρια.
Από το 1928 τον χρησιμοποίησε σε ευρεία για την εποχή εκείνη κλίμακα. Βέβαια,
χρονολογικά προηγείται ο Richard Richter, ο οποίος το 1909 παρουσίασε έναν δακτύλιο
από έντερο σε διαπλεκόμενες ίνες για ενδομήτρια αντισύλληψη, αλλά δεν βρήκε
ικανοποιητική εφαρμογή και χρησιμοποιήθηκε σε πολύ λίγες περιπτώσεις.
Ο Ernst Grafenberg(1) γεννήθηκε στις 26 Σεπτεμβρίου 1881 στο Adbelsen, κοντά
στο Gottingen. Σπούδασε Ιατρική αρχικά στο Μόναχο και κατόπιν στο Gottingen,
απ' όπου πήρε το διδακτορικό του δίπλωμα στις 10 Μαρτίου 1905 με τιμητική διάκριση.
Το θέμα της διατριβής του ήταν η ανάπτυξη των οστών και των μυών των αντιβραχίων
σε σχέση με την κίνηση των χεριών. Επίσης, για τη διατριβή αυτή τιμήθηκε με
το βραβείο Petsche του Πανεπιστημίου Gottingen (εικόνα 1). Επειδή ο Grafenberg
είχε ιδιαίτερα ενδιαφέροντα στην αναπαραγωγή, ζήτησε να γίνει βοηθός του διάσημου
την εποχή εκείνη χειρουργού γυναικολόγου καθηγητού Richard Werth, για να ειδικευτεί
στη Μαιευτική και Γυναικολογία στο Κίελο (εικόνα 2).
Η πρώτη επιστημονική εργασία του Grafenberg δημοσιεύθηκε το 1908 μετά την παραίτηση
του Werth το 1907 και την ανάληψη της διεύθυνσης της Κλινικής από τον Hermann
Pfannestiel. Ο Pfannestiel ενθάρρυνε τον Grafenberg στην ερευνητική του προσπάθεια.
Η έρευνα του Grafenberg στράφηκε στις μεταβολές του ενδομητρίου και στην ανάπτυξη
του τροφοβλαστικού ιστού. Κατά τη διάρκεια της κύησης περιέγραψε την πρωτεολυτική
επίδραση των χοριακών λαχνών και την ανασταλτική ενέργεια του φθαρτού στη δράση
αυτή. Επίσης, μελέτησε την ενζυμική δραστηριότητα του πλακούντα στο πρώτο τρίμηνο
της κύησης. Η Πανεπιστημιακή Κλινική του Κιέλου, μετά τον πρόωρο θάνατο του
Pfannenstiel το 1909, απέκτησε σύντομα νέο Διευθυντή. Φαίνεται όμως ότι οι νέες
συνθήκες που επεκράτησαν στην Κλινική δεν ήταν ευνοϊκές για την ακαδημαϊκή εξέλιξη
του Grafenberg και αυτός άφησε το Κίελο και εγκαταστάθηκε στο Βερολίνο. Σε σύντομο
χρονικό διάστημα ανέπτυξε πετυχημένο ιδιωτικό επάγγελμα, ενώ συνέχισε την προσπάθεια
για να ολοκληρώσει τις έρευνές του.
1. 
2.
3.
Εικόνα 1.
Σέργιος Ι. Μανταλενάκης
Εικόνα 2.
Ο Ernst Grafenberg στη μαιευτική και γυναικολογική κλινική του πανεπιστημίου
του Κιέλου με τον καθηγητή Richard Werth και τους συνεργάτες του το 1907.
Εικόνα 3. Δύο
γνήσιοι δακτύλιοι του Grafenberg που είχαν αφεθεί στη μήτρα 24 και 40 χρόνια
αντίστοιχα (οι δύο γυναίκες τούς είχαν κυριολεκτικά ξεχάσει).
ατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκόσμιου
Πολέμου είχε επιστρατευθεί και συμμετείχε ενεργά σε αυτόν. Μετά το 1918 μελέτησε
κυρίως τις μεταβολές του pH του κόλπου, στηριζόμενος σε προηγούμενες μελέτες
του Doderlein. Είναι μεταξύ των πρώτων ερευνητών που διαπίστωσε τις μεταβολές
του κολπικού επιθηλίου κατά τη διάρκεια του γεννητικού κύκλου σε σχέση με την
ιστολογική διαφοροποίηση του ενδομητρίου και την ανάπτυξη του ωοθυλακίου. Τελικά
ανάπτυξε το αντισυλληπτικό ενδομήτριο σπείραμα και δημοσίευσε τη μελέτη του
το 1928 (εικόνα 3).
Το 1930 στην 7η διάσκεψη για τον έλεγχο των γεννήσεων στη Ζυρίχη ανακοίνωσε
τα επιτυχή αποτελέσματα από την εφαρμογή της ενδομήτριας αντισύλληψης σε περισσότερες
από 2.000 γυναίκες, αριθμό σημαντικό για την εποχή εκείνη. Το 1934 ο Ιάπωνας
Tenrei Ota παρουσίασε τους δικούς τους δακτυλίους από χρυσό και επιχρυσωμένο
ασήμι, υποστηρίζοντας ότι ήταν πιο αποτελεσματικοί από εκείνους του Grafenberg.
Ήδη όμως είχαν επισημανθεί δυσάρεστες επιπλοκές από τη χρήση των ενδομητρίων
αντισυλληπτικών, πριν προλάβει η μέθοδος να γίνει ευρέως αποδεκτή. Το 1935 ο
H. Genesius σε διάλεξή του στην Ιατρική Εταιρεία του Βερολίνου ανακοινώνει ότι
41 νέες γυναίκες πέθαναν από σηψαιμία, ενώ άλλες 445 ασθένησαν σοβαρά από τη
χρήση του δακτυλίου του Grafenberg. Ο αρχικός ενθουσιασμός για τη νέα αυτή μέθοδο
αντισύλληψης μεταβάλλεται σύντομα σε σκεπτικισμό, και τελικά η μέθοδος κρίνεται
από τους περισσότερους ως αναποτελεσματική και επικίνδυνη. Το 1936 η Ιαπωνική
Κυβέρνηση απαγορεύει τη χρήση των δακτυλίων Ota, ενώ ο Grafenberg υποχρεώνεται
να εγκαταλείψει το δικό του εφεύρημα υπό την πίεση των Ευρωπαίων συναδέλφων
του.
Την εποχή που οι Ναζί ανήλθαν στην εξουσία ο Grafenberg ήταν από εκείνους τους
επιστήμονες που τους ασκήθηκε πολιτική πίεση, αλλά οι υψηλές του γνωριμίες τού
έδιναν αισιοδοξία και ελπίδα για την παραμονή του στη Γερμανία. Το 1937 συνελήφθη
με την κατηγορία ότι προσπάθησε να εξάγει παράνομα στο εξωτερικό πολύτιμο γραμματόσημο.
Ο Grafenberg στο σημείο αυτό μπορεί να θεωρηθεί τυχερός, γιατί από το 1928 ήταν
μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της Διεθνούς Ένωσης Σεξολόγων. Επίσης, έπαιξε
σημαντικό ρόλο η γνωριμία του με την Margaret Sanger, η οποία πρωτοστατούσε
την εποχή εκείνη στη Νέα Υόρκη για τον έλεγχο των γεννήσεων. Έτσι το Αμερικανικό
Προξενείο πλήρωσε ένα σημαντικό ποσό και ο Grafenberg το 1940 μπόρεσε να μεταναστεύσει
στην Καλιφόρνια. Αρχικά δούλεψε με επιτυχία στη Νέα Υόρκη (εικόνα 4). Το 1953
υποχρεώθηκε να σταματήσει να εργάζεται, γιατί προσβλήθηκε από τη νόσο του Parkinson.
Στις 28 Οκτωβρίου του 1957 απεβίωσε στη Νέα Υόρκη, χωρίς να γίνει μάρτυρας της
διεθνούς αναγνώρισης της πρωτοποριακής του έρευνας.
Μόλις δύο χρόνια αργότερα, το 1959, οι W. Oppenheimer στο Ισραήλ και οι I. Ischihama
και T. Ottatta στην Ιαπωνία, ξανάφεραν στο προσκήνιο με τροποποιήσεις τη μέθοδο
της ενδομήτριας αντισύλληψης. Στη δεκαετία του 1960 η τεχνολογική πρόοδος, ιδιαίτερα
η εφαρμογή των πλαστικών και η ύπαρξη των αντιβιοτικών, συντελεί αποφασιστικά
στην επανεκτίμηση της ενδομήτριας αντισύλληψης. Το 1962 το Population Council
συγκαλεί στη Ν. Υόρκη την Πρώτη Διεθνή Συνδιάσκεψη για τα ενδομήτρια σπειράματα,
από όπου βγαίνουν τα πρώτα αξιόλογα συμπεράσματα, ενώ βάζει σε εφαρμογή το πρόγραμμα
στατιστικής ανάλυσης των αποτελεσμάτων. Το 1964 στη Δεύτερη Διεθνή Συνδιάσκεψη
του Population Council στη Νέα Υόρκη ανακοινώνονται 27.000 τοποθετήσεις με διάρκεια
39.000 ετών ανά γυναίκα. Ο πρόεδρος του Συνεδρίου Christopher Tietze συνοψίζοντας
τα αποτελέσματα καταλήγει ότι τα ενδομήτρια σπειράματα αποτελούν ασφαλή και
αποτελεσματική αντισυλληπτική μέθοδο. Είχα την τύχη να παρακολουθήσω το Συνέδριο
αυτό και ομολογώ πως εντυπωσιάστηκα από τα αποτελέσματα που ανακοινώθηκαν. Έτσι,
θεώρησα σκόπιμο να στείλω μια ενημερωτική επιστολή στον δάσκαλό μου, καθηγητή
Ν. Λούρο (εικόνα 5), και σε μερικές ημέρες πήρα μια απάντηση μάλλον απογοητευτική.
Μεταξύ των άλλων γράφει: "Έχω υπόψη μου τις ζημιές που προξένησε προ 40ετίας
η εφαρμογή του πεσσού του Grafenberg που είχε καταδικασθεί από όλους τους γυναικολόγους,
και για τούτο διατηρώ πάντα μεγάλες επιφυλάξεις
Τη δεκαετία του 1970 η μέθοδος βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη. Ο Ν. Λούρος το 1973
γράφει: "Η μέθοδος οδηγείται σε κάποιο αμφίβολο σημερινό συρμό…" και
τελειώνει: "Γενικότερα όμως το θέμα της αντισυλληπτικής προσπάθειας θα
παραμείνει σε εκκρεμότητα, γιατί η φύση είναι πιο δυνατή στην άμυνά της από
την ανθρώπινη πανουργία. Θα δούμε!" (εικόνα 6).
4.
5.
6. 
Εικόνα 4. Ο
Ernst Grafenberg στη Νέα Υόρκη στις αρχές της δεκαετίας του 1950.
Εικόνα 5. Νικόλαος
Λούρος (1898- 1986).
Εικόνα
6. Επιστολή του Ν. Λούρου από 19-10-1964.
Στη δεκαετία του 1980 η
τεχνολογία των ενδομήτριων σπειραμάτων εξελίσσεται, έτσι ώστε να έχουν βρει
εφαρμογές περισσότεροι από 50 τύποι εφευρημάτων. Χρησιμοποιούνται πια ευρέως
σπειράματα με περιελίξεις χαλκού ή με απελευθέρωση ορμονικών ουσιών, για να
βελτιωθεί ακόμη περισσότερο η αντισυλληπτική ικανότητα (εικόνα 7). Το 1981 με
πρωτοβουλία του καθηγητή Kurt Semm εορτάζονται τα 100 χρόνια από τη γέννηση
του Grafenberg στο Συμπόσιο Κιέλου-Ελσίνκι (εικόνα 8). Η έρευνα του Grafenberg
δικαιώθηκε.
Γεγονός είναι ότι παρά τη διεθνή αποδοχή της μεθόδου, ο κίνδυνος της πυελικής
λοίμωξης εξακολουθεί να είναι υπαρκτός. Επισημαίνεται ότι χρειάζεται ιδιαίτερη
προσοχή τόσο κατά την ενδομήτρια τοποθέτηση, όσο και στη σωστή επιλογή του περιστατικού.
Επίσης, όταν η αντισυλληπτική ικανότητα του σπειράματος πάψει να δρα και συμβεί
ανεπιθύμητη κύηση, τότε πρέπει αμέσως να αφαιρείται το σπείραμα για τον κίνδυνο
σηπτικής έκτρωσης. Με το πέρασμα των χρόνων οι επιφυλάξεις του Ν. Λούρου δικαιώνονται,
τουλάχιστον εν μέρει.
Ως σύγχρονη όμως αντισύλληψη θεωρείται η ορμονική. Αυτή στηρίζεται στη γνώση
ότι το βασικό φαινόμενο της αναπαραγωγής - η ωορρηξία - μπορεί να ανασταλεί
με φαρμακευτικές ουσίες. Πρώτος ο Parkes το 1929 αναφέρεται στην πιθανή επίδραση
της εξωγενούς προγεστερόνης στον γεννητικό κύκλο. Το 1953 οι Pincus και Chang
δημοσίευσαν την κλασσική εργασία "The effect of progesterone and related
compounds on ovulation and early development in the rabbit",(2) "
Η επίδραση της προγεστερόνης και των συναφών προϊόντων στην ωορρηξία του κονίκλου"
(εικόνα 9) που έγραψε ιστορία και αποτέλεσε την απαρχή του νέου κεφαλαίου της
ορμονικής αντισύλληψης.
7.
8. 
9. 
Εικόνα
7. Εξέλιξη των ενδομήτριων σπειραμάτων.
Εικόνα
8. Αναμνηστικό
μετάλλιο για τα εκατό χρόνια από τη γέννηση του Grafenberg.
Εικόνα
9. Η κλασσική δημοσίευση των Gregory Pincus και M.C. Chang το 1953
10. 
11.
12. 
Εικόνα
10. Gregory Pincus (1903-1967).
Εικόνα 11.
M.C.Chang (1908-1991).
Εικόνα
12. Οι Gregory Pincus και Ralph Dorfman (1964).
Το 1944 ο Gregory Pincus
με τον φίλο του Hudson Hoagland ίδρυσαν το Worcester Foundation for Experimental
Biology. Αργότερα προσετέθη στην ομάδα και ο διάσημος χημικός στεροειδών, Ralph
Dorfman. Από το 1945 στο επιτελείο της Worcester Foundation ανήκε και ο M.C.
Chang, ο οποίος έκανε αξιόλογες μελέτες για τη φυσιολογία της αναπαραγωγής.
Είχε προγραμματίσει παραμονή ενός έτους, αλλά παρέμεινε εκεί μέχρι το τέλος
της ζωής του. Από το 1950 υπήρχαν διαθέσιμα νέα προγεστερινοειδή, μεταξύ των
οποίων η νορεθυδρόνη και η νορεθυνοδρέλη, τα οποία παρουσίασαν πολύ υψηλότερη
προγεσταγόνο δράση από την προγεστερόνη. Οι πειραματικές εργασίες του Pincus
την περίοδο 1953-1956 συνέβαλαν ώστε να ακολουθήσει η κλινική εφαρμογή των παραπάνω
παρατηρήσεων από τους Pincus, Garcia και Rock σε γυναίκες στο Puerto Rico και
την Αϊτή. Το 1960 η ορμονική αντισύλληψη έγινε δεκτή από τη Διεύθυνση Τροφίμων
και Φαρμάκων των ΗΠΑ. Το γεγονός αυτό άλλαξε την ιστορία της ανθρωπότητας, γιατί
το χάπι πέτυχε να ξεχωρίσει οριστικά το σεξ από τη γονιμότητα και να απελευθερώσει
τη γυναίκα. Έτσι, η αντισύλληψη περιήλθε στα χέρια των γυναικών.
O Gregory Pincus (εικόνα 10)(3) γεννήθηκε στο Woodbine του New Jersey. Φοίτησε
στο σχολείο Morris High School, στη Νέα Υόρκη. Το 1924 έλαβε το δίπλωμα B.S.
από το Πανεπιστήμιο του Cornell, ενώ μετά φοίτησε και στο Harvard, από όπου
πήρε τα πτυχία M.S. και Sc.D. το 1927. Κατόπιν έγινε Fellow του "National
Research Council" για τρία χρόνια και σπούδασε στο Kaiser Vilheim Institute
και στο Πανεπιστήμιο του Cambridge. Επέστρεψε στο Harvard το 1930 ως instructor
της Βιολογίας και το 1931 έγινε Επίκουρος Καθηγητής. Την ιδιότητά του αυτή διατήρησε
μέχρι το 1938.
Οι πρώτες του έρευνες αφορούσαν στην κληρονομικότητα των φυσιολογικών χαρακτηριστικών.
Η πρώτη του επιστημονική δημοσίευση έγινε το 1926 μαζί με τον Horace W. Feldman
και αφορούσε στην κληρονομικότητα των μελαγχρωστικών στο ποντίκι. Αργότερα διεξήγαγε
άλλες έρευνες στη Γενετική. Επίσης, έκανε μια σειρά από μελέτες για το γεωτροπισμό
στα ποντίκια και σε άλλα θηλαστικά, στις οποίες αναλύθηκε η μεταβίβαση των νευρογενών
λειτουργικών. Η εργασία αυτή ανακοινώθηκε από τον Gregory Pincus και τον καθηγητή
W. J. Crozier των Βιολογικών Εργαστηρίων του Harvard. Επηρεάστηκε από τους Crozier
και Castle και αποφάσισε να ασχοληθεί με τη φυσιολογία της αναπαραγωγής. Στον
τομέα αυτό παρουσίασε την πρώτη του εργασία για τα ωάρια του κουνελιού το 1930.
Την ίδια περίοδο, το ενδιαφέρον του εστιάστηκε στις ορμόνες του φύλου και στις
γοναδοτροπίνες. Επίσης, έκανε μελέτες για την κληρονομικότητα του διαβήτη σε
συνεργασία με το επιτελείο της φημισμένης κλινικής Joslin στη Βοστόνη και την
πρωτοπόρο γιατρό Priscilla White. Με τον R. Shapiro ανέπτυξε τη μέθοδο της μερικής
παγκρεατοτομής στον επίμυ, μια διαδικασία που έτυχε ευρείας εφαρμογής. Το 1932
ο Pincus με τον O.S. Baum δημοσίευσαν την πρώτη εργασία για τις ωοθηκικές ορμόνες
και την ανεύρεση γοναδοτροπινών στα ούρα των εγκύων.
Στο υπόλοιπο της ζωής του το ενδιαφέρον του εστιάστηκε στις ορμόνες που σχετίζονται
με τη διαδικασία την αναπαραγωγής. Μελέτησε τη διαδικασία της γονιμοποίησης
σε διάφορα είδη ωαρίων. Κατά τη διάρκεια των επόμενων ετών στο Harvard ήταν
πρωτοπόρος στην πρόκληση πολλαπλής ωορρηξίας στα θηλαστικά και στη μεταφορά
γονιμοποιημένων ωαρίων από το ένα ζώο σε άλλο, που τελικά έφερε σε πέρας την
εγκυμοσύνη. Επίσης, μελέτησε τον μεταβολισμό των γονιμοποιημένων ωαρίων κατά
τη διάρκεια της παραμονής τους στη σάλπιγγα, μέχρι και την είσοδό τους στη μήτρα.
13. 
14.
15. 
16,
Εικόνα
13. Dr John Rock.
Εικόνα
14. Dr Celco Ramon Garcia.
Εικόνα
15. Σέργιος Ι. Μανταλενάκης. Worcesrer Foundation for Experimental
Biology. Μετεμφύτευση γονιμοποιημένων ωαρίων σε επίμυς. Ιούλιος 1965.
Εικόνα
16. Φωτογραφία του Gregory Pincus στην είσοδο της Foundation for
Biomedical Research πρώην Worcesrer Foundation for Experimental Biology.
Το 1938 ο Gregory Pincus
αποχώρησε από το Harvard και μετέβη στο Πανεπιστήμιο Clark ως επισκέπτης καθηγητής
στην Πειραματική Ζωολογία μέχρι το 1945. Το 1944 δημιούργησε την Ετήσια Σύνοδο
για της ορμόνες, τη γνωστή Laurentian Hormone Conference, στην οποία συμμετείχαν,
εκτός από τους βιολόγους, ερευνητές και γιατροί που προσπαθούσαν να κατανοήσουν
τα νεότερα επιτεύγματα στη φυσιολογία της αναπαραγωγής.
Το 1944 ο Pincus με τον φίλο του Hudson Hoagland ίδρυσαν το Worcester Foundation
for Experimental Biology (WFEB). Εκεί ο Pincus ήταν Διευθυντής ερευνών. Έκανε
μεγάλα ερευνητικά προγράμματα. Ένα από αυτά ήταν η διήθηση των επινεφριδίων
στα βοοειδή, με αποτέλεσμα τη λήψη κορτικοστεροειδών σε μεγάλες ποσότητες. Στην
έρευνα αυτή συνεργάστηκε με τον Oscar Hechter. Στη συνέχεια ασχολήθηκε με τη
χημική σύσταση των κορτικοστεροειδών. Ο Pincus μελέτησε τα βήματα της βιοσύνθεσης
των κορτικοστεροειδών και τον τρόπο δράσης της αδρενοκορτικοτρόπου ορμόνης στην
πρόσθια υπόφυση. To WFEB έγινε ένα πρωτοποριακό κέντρο, το οποίο προσέλκυσε
πολλούς νέους επιστήμονες για εκπαίδευση και έρευνα στη βιοχημεία των στεροειδών.
Επίσης αναπτύχθηκαν και πολλές άλλες ερευνητικές δραστηριότητες στο κέντρο αυτό.
Ως Καθηγητής αρχικά στο Πανεπιστήμιο Tufts και αργότερα στο Boston University
είχε τη δυνατότητα να εκπαιδεύει φοιτητές προκειμένου να πάρουν το δίπλωμα Ph.D.
Είναι αξιομνημόνευτη η παρουσία του Min Chueh Chang, ο οποίος υπήρξε από τα
πρώτα μέλη του WFEB και γνωστή αυθεντία στη φυσιολογία της αναπαραγωγής.
Οι Pincus και Kirsh δημοσίευσαν την πρόκληση στειρότητας σε κουνέλια με ενέσεις
οιστρόνης και συναφών προϊόντων. Στη συνέχεια οι μελέτες έδειξαν τη δυνατότητα
επίτευξης ελέγχου της γονιμότητας με τη χρήση ορμονών. Ο M.C. Chang (1908-1991)
(εικόνα 11)(4) άρχισε να ερευνά έναν αριθμό στεροειδών ουσιών που είχαν αντισυλληπτικές
ικανότητες σε επίμυς και κουνέλια, ενώ από το 1953 έρχεται στο WFEB ο διάσημος
χημικός στεροειδών Ralph Dorfman (εικόνα 12), ο οποίος συνέβαλε αποφασιστικά
στην έρευνα για τη δράση των εξωγενών στεροειδών στο αναπαραγωγικό σύστημα.
Ο Pincus επηρεασμένος από τη φίλη του Margaret Sanger είχε πεισθεί για την παγκόσμια
ανάγκη ύπαρξης αποτελεσματικών μεθόδων ελέγχου της γονιμότητας. Προκειμένου
να πετύχει τον σκοπό αυτό, διέθεσε γνώση και προσπάθεια. Δεν υπήρχαν διαθέσιμα
ερευνητικά κονδύλια από ιδρύματα ή την κυβέρνηση για τον έλεγχο της αναπαραγωγής,
ωστόσο η Stanley McCormak συνεισεφερε γενναιόδωρα. Αργότερα, συνέβαλε και το
ίδρυμα Josiah Macy και η φαρμακευτική εταιρεία Searle. Όταν ήρθε η ώρα της κλινικής
εφαρμογής των αντισυλληπτικών χαπιών, βοήθησε οικονομικά και το ίδρυμα Ford.
Οι κλινικές εφαρμογές έγιναν από τους Dr John Rock (εικόνα 13) και Dr Celco
Ramon Garcia (εικόνα 14) στο Puerto Rico και στην Αϊτή, αφού βέβαια είχαν προηγηθεί
οι πειραματικές έρευνες για την επίδραση των συνθετικών στεροειδών στα πειραματόζωα.
Ο Gregory Pincus ήταν ευαίσθητος στα ιατρικά, ηθικά, πολιτικά και θρησκευτικά
προβλήματα που σχετίζονταν με τον έλεγχο των γεννήσεων και αντιδρούσε σε αυτά
ως σοφός επιστήμονας. Ήξερε ότι δεχόταν κριτική και προχωρούσε με βήματα προσεκτικά,
καλά σχεδιασμένα, τα οποία πάντα εύρισκαν υποστήριξη από αδιάσειστα στοιχεία.
Η μακροπρόθεσμη δράση των αντισυλληπτικών δισκίων δεν μπορούσε να είναι γνωστή
εκ των προτέρων και δεν μπορούσε κανείς να μιλήσει με βεβαιότητα για τις πιθανές
παθολογικές βλάβες, καθώς είχαν χρησιμοποιηθεί σε μικρό αριθμό γυναικών. Το
1964-1966 είχα την τιμή και την τύχη να είμαι Research Fellow στην αναπαραγωγή
στο WFEB. Έτσι μου δόθηκε η δυνατότητα, εκτός από τις γνώσεις και την πείρα,
να ζήσω τη μεγάλη ερευνητική ατμόσφαιρα της εποχής εκείνης. Είχα την ευτυχία
να με διδάξει ο M.C. Chang και ο M. Ketchel και να ασχοληθώ με τη φυσιολογία
της εμφύτευσης γονιμοποιημένων ωαρίων (εικόνα 15).
Ο Pincus δέχθηκε πολλές τιμητικές διακρίσεις: το Oliver Bird Prize (1957), το
Albert P. Lasker στον Οικογενειακό Προγραμματισμό (1968), το 6ο Ετήσιο A. Coch
(1962), το Βραβείο Σύγχρονης Ιατρικής για Εξαιρετικά Επιτεύγματα (1964) και
έγινε Επίτιμος Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο San Marcos στη Λίμα, Περού (1964).
Έγινε Fellow της Αμερικανικής Ακαδημίας Επιστημών και Τεχνών (1939) και μέλος
της Παγκόσμιας Ακαδημίας Επιστημών (1965). Επίσης διετέλεσε Πρόεδρος της Ενδοκρινολογικής
Εταιρείας (1951-1952). Το 1966 παρέλαβε το Βραβείο Cameron στην Πρακτική Θεραπευτική
από το Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου και το 1967 το Βραβείο Επιστημονικού Επιτεύγματος
της Αμερικανικής Ιατρικής Εταιρείας. Ο Pincus συνέγραψε μεγάλο αριθμό επιστημονικών
εργασιών - περισσότερες από 450 - και εξέδωσε πολλά συγγράμματα. Κλασσική παραμένει
η δημοσίευσή του με τον M.C. Chang για τη δράση της προγεστερόνης και των προγεστερινοειδών
στην ωορρηξία.
Τα τρία τελευταία χρόνια της ζωής τους όταν ο Pincus ήταν ασθενής και η κατάστασή
του δεν ήταν καλή, αυτός ή δεν γνώριζε πόσο σοβαρή ήταν η ασθένειά του, ή δεν
ήθελε να δείχνει ασθενής στους άλλους. Όταν έγινε γνωστό ότι πρόκειται για μυελοειδή
μεταπλασία, βεβαίωνε τους φίλους του ότι με τα σύγχρονα θεραπευτικά μέσα θα
μπορούσε να ζήσει καλά και μετά τη συνταξιοδότησή του συνέχισε να γράφει και
να ταξιδεύει. Πέθανε στις 22 Αυγούστου του 1967. Μετά το θάνατό του πολλοί επιστήμονες
έγραψαν για εκείνον. Συγκεκριμένα, ο Oscar Hechter γράφει ότι "…ο Pincus
για μένα αποτελεί το πρότυπο του σύγχρονου επιστήμονα, του οποίου η ζωή και
τα επιτεύγματα δέχθηκαν κριτική και ανάλυση. Σε έναν πλανήτη που μεταβάλλεται
από την Επιστήμη και την Τεχνολογία, με τρόπους που δεν είναι απόλυτα διαυγείς,
χρειαζόμαστε πληροφορίες για τους μηχανισμούς που κάθε επιστήμονας χρησιμοποιεί
για να αλλάξει τον κόσμο…". Ο Hechter συμπεραίνει ότι ο Gregory Pincus
ήταν μεγάλος άνδρας, γιατί ήταν πρόσωπο δράσης και γιατί απέδειξε στο ευρύ κοινό
ότι η κρίση του υπερπληθυσμού είναι ένα πρόβλημα που αντιμετωπίζεται.
Σχεδόν σαράντα χρόνια μετά τον θάνατο του Pincus το "χάπι" παραμένει
"η αντισύλληψη εκλογής", που με τη συνεχή έρευνα έχει εξελιχθεί στην
ασφαλέστερη αντισυλληπτική μέθοδο και χρησιμοποιείται από εκατομμύρια γυναίκες
σε όλο τον κόσμο. Η WFEB υπάρχει στον ίδιο χώρο και τα ερευνητικά προγράμματα
συνεχίζονται προς άλλες κατευθύνσεις. Σήμερα ονομάζεται Foundation for Biomedical
Research. Μια φωτογραφία του Gregory Pincus (εικόνα 16) κοσμεί την είσοδο του
κτηρίου, του οποίου το όνομα κάποτε υπήρξε συνώνυμό του.
Το αντισυλληπτικό χάπι αποτελεί μοναδικό επιστημονικό επίτευγμα και συνάμα παρέχει
ανεκτίμητη προσφορά στη γυναίκα, και συνεπικουρούμενο από την ενδομήτρια αντισύλληψη
δημιουργεί ασφαλή ασπίδα για την αποφυγή της ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης. Σήμερα
υπολογίζεται ότι περισσότερες από 70.000.000 γυναίκες σε όλο τον κόσμο, αλλά
κυρίως στις ΗΠΑ και την Ευρώπη, χρησιμοποιούν το χάπι ως αντισυλληπτικό μέσο.
¶λλα 100.000.000 τα ενδομήτρια σπειράματα, εκ των οποίων οι 74.000.000 στην
Κίνα. Εκείνο που εντυπωσιάζει είναι ο αριθμός των γυναικών και των ανδρών που
έχουν οδηγηθεί στη μόνιμη στειροποίηση, που αντίστοιχα υπολογίζονται σε 140.000.000
και 40.000.000 με απολίνωση και διατομή των σαλπίγγων ή του σπερματικού πόρου.
Αυτό συμβαίνει στις Ασιατικές και Αφρικανικές χώρες, τη Λατινική Αμερική, αλλά
και στις ΗΠΑ, ενώ και υψηλό ποσοστό εφαρμόζει τις παραδοσιακές αντισυλληπτικές
μεθόδους. Παρά τα όσα αναφέρθηκαν για τις αντισυλληπτικές μεθόδους διεθνώς,
η έκτρωση εξακολουθεί να γίνεται κάτω από απαράδεκτες ιατρικές και υγειονομικές
συνθήκες και κοστίζει τη ζωή χιλιάδων γυναικών κατά κανόνα στις αναπτυσσόμενες
αλλά και στις αναπτυγμένες χώρες.
Εκείνο που επιβάλλεται είναι η σωστή ενημέρωση και η απόκτηση γνώσεων στις μεθόδους
και τις τεχνικές της αναπαραγωγικής προφύλαξης, ιδιαίτερα των νέων οι οποίοι
στις σύγχρονες κοινωνίες αποκτούν πολύ ενωρίς σεξουαλική εμπειρία, χωρίς να
γνωρίζουν τη σωστή εφαρμογή των αντισυλληπτικών μεθόδων, με το δυσάρεστο συνακόλουθο
τον μεγάλο αριθμό ανεπιθύμητων κυήσεων.
Summary
Mantalenakis S.
Ernst Grafenberg (1881-1957) & Gregory Pincus (1903-1967) Pioneers in intrauterine
and hormonal contraception.
Hellen Obstet Gynecol 16(2):141-148, 2004
The German gynecologist
Ernst Grafenberg developed an intrauterine device in 1928. It was a ring made
of silver wire and gut and was widely use. In 1934 Ota of Japan introduced a
similar IUD. Although enthusiasm greeted both devices initially, it was soon
replaced by skepticism and even condemnation and under the public pressure both
were abandoned. The recognition of the intrauterine contraception came later
in the early 1960`s. Ernst Grafenberg was born in Adbelsen near Gottingen in
1881 and he was studied medicine at the University of Gottingen. In 1905 obtained
his degree summa cum laude. He started the specialty of obstetrics and Gynecology
at the University of Kiel under the professor Richard Werth. Werth s successor
professor Pfannenstil greatly encouraged Grafenberg΄s research, however the
sudden death of Pfannenstil has as result the interruption of the academic career
of Grafenberg who decided to move in Berlin. In 1910 Grafenberg started his
own private practice with success, on the other hand, continued his research
in different fields of reproduction. The IUD developed by Grafenberg in 1928
had wide use for several years until 1936. Grafenberg under Nazi regime was
obliged in 1940 to emigrate in USA and made practice in New York. He retired
in 1953 and passed away in 1957. He never learns about the success of his invention
several years later. The second International Conference for IUD`s was held
in New York in 1964 and I was present and really impressed. Then I wrote a letter
to my professor N. Louros who replying to my letter stressed the danger of a
pelvic inflammatory disease after the IUD insertion.
The real new contribution in human contraception was the observation that progesterone
and especially progestins, synthetic compounds acting like progesterone developed
in 1950`s, could block the ovulation.
Gregory Pincus (1903-1967) and M.C.Chang (1908-1991) were the first, in a classic
publication in 1953, reported "the effects of progesterone and related
compounds on ovulation and early development in the rabbit". Then Dr John
Rock and Dr Celco Garcia under Pincus guidance confirmed the results on experimental
animals in human. The US Food and Drug Administration approved the first contraceptive
pill in1960. Gregory Pincus was born in Woodbine, New Jersey. In 1924 he received
a B.S. from Cornell University. Then he received from Harvard the M.S. and Sc.D.
in 1927. Pincus returned at Harvard first as an instructor, then as assistant
professor in 1931 until 1938. Then spent two years at Cambridge University,
England. Since 1930 his interest was focused in reproductive physiology. In
1932 Pincus published his first paper on ovarian hormones. From Harvard Pincus
moved to Clark University as a professor of zoology in 1938. Pincus joined in
1944 his friend Hudson Hoagland in founding Worcesrer Foundation for Experimental
Biology (WFEB). The WFEB became an important center for research and training
in reproduction. I consider myself lucky being a research fellow in WFEB from
1964 to 1966. Pincus became ill and on August 22, 1967 passed away. In 1967
the side effects on contraceptive pills were reveled. The quantity of the included
estrogen was reduced drastically and new progestins were developed. The new
generation of the contraceptive pills considers being safe and efficacious.
Besides contraception, pill offers several other therapeutic approaches in women.
Both hormonal and intrauterine contraception are so fare the most successful
contraceptive techniques available to women allover the world.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1. Μανταλενάκης Σ. Ernst Grafenberg Γερμανός γυναικολόγος πρωτοπόρος στην ενδομήτρια
αντισύλληψη. Ελληνική Μαιευτική Γυναικολογία 1991; 4:1-5.
2. Pincus G, Chang MC. The effects of progesterone and related compounds on
ovulation and early development in the rabbit. Acta Physiol Latino-Americana
1953; 3:177-183.
3. Μανταλενάκης ΣΙ. Gregory Goowin Pincus (1903-1967). Ελληνική Μαιευτική Γυναικολογία
1998; 10:113-117.
4. Μανταλενάκης ΣΙ. Min Chueh Chang (1908-1991). Ένας Πρωτεργάτης της Αναπαραγωγής.
Ελληνική Μαιευτική Γυναικολογία 1996; 8:115-118.
