Eργοτίνη και παράγωγα στη Μαιευτική.
John Stearns (1770-1848) -
John Chassar Moir (1900-1977)


Σ.Ι. Μανταλενάκης

Αλληλογραφία:
Σ.Ι. Μανταλενάκης
Λ. Μεγάλου Αλεξάνδρου 23
54640 Θεσσαλονίκη
Τηλ/Fax: 302310814127
E-mail: sergmant@otenet.gr


Η εργοτίνη και τα παράγωγά της έχουν χρησιμοποιηθεί στη Μαιευτική εδώ και πολλά χρόνια για την καταπολέμηση των μητρορραγιών στις αποβολές και μετά τον τοκετό, αλλά ακόμη και για την πρόκληση του τοκετού σε αδράνεια της μήτρας. Το θέμα της χρησιμοποίησης της εργοτίνης στη μαιευτική πέρασε πολλές φορές από σκληρή κριτική, ώσπου να φτάσουμε στη χρήση της με τη σημερινή μορφή της εργομητρίνης, η οποία έχει προσφέρει πολλά στην αντιμετώπιση της παθολογίας της λοχείας. Η εργοτίνη παρασκευαζόταν από τα σκληρώτια που αναπτύσσονται πάνω στον μύκητα της ερυσιβώδους όλυρας, η οποία πρόσβαλε τη σίκαλη στους σιτοβολώνες.
Η εργοτίνη ήταν γνωστή για τη δράση της στην εξέλιξη του τοκετού από τον 16ο αιώνα, καθώς αναφερόταν σε δημοσιεύματα της εποχής εκείνης, όπως του Γερμανού Adam Lonicer το 1582, ο οποίος συνιστά τη χορήγηση της εργοτίνης σε επαναλαμβανόμενες δόσεις του 0,5γρ. Ο Γάλλος Parmentier σε ένα γράμμα του, το 1774, αναφέρει ότι η σκόνη της εργοτίνης σε 0,5γρ σε επαναλαμβανόμενες δόσεις προκαλεί την έναρξη του τοκετού σε περιπτώσεις καθυστέρησής του. Τρία χρόνια αργότερα ο συμπατριώτης του Desgranges, χειρουργός στη Λυών, κατέγραψε την εμπειρία του με τη χρήση της εργοτίνης στην αδράνεια τοκετού. Όπως προκύπτει από διάφορα στοιχεία ήταν διαδεδομένη η χρήση της εργοτίνης στις μαίες στην Ευρώπη στο τέλος του 18ου αιώνα, ως ωκυτοκίου φαρμάκου.
Μια μαία έπεισε τον ιατρό John Stearns από την Saratoga της πολιτείας της Νέας Υόρκης, Η.Π.Α., να κάνει χρήση της εργοτίνης. Αυτός πείστηκε και έτσι με την πείρα που απέκτησε παρουσιάζει την πρώτη επίσημη ιατρική ανακοίνωση πάνω στο θέμα αυτό. Στις 25 Ιανουαρίου του 1807 ο John Stearns, από το Watwrford της πολιτείας της Νέας Υόρκης, έστειλε στον ιατρό S. Akerly, διευθυντή του ιατρικού περιοδικού Medical Repository, δείγμα της σκόνης από τα σκληρώτια της ερυσιβώδους όλυρας που χρησιμοποιούσε (εικόνα 1), μαζί με ένα γράμμα στο οποίο περιγράφονταν τα αποτελέσματα από τη χρήση αυτού του φαρμάκου στην επιτάχυνση του τοκετού. Το περιεχόμενο του γράμματος αυτού δημοσιεύθηκε στο περιοδικό το1808 με τίτλο "Account of the pulvis parturiens, a remedy for quickening child-birth",(1) "Έκθεση για την σκόνη του τοκετού, ένα φάρμακο που επιταχύνει τον τοκετό".
Μια άλλη ανακοίνωση γίνεται από τον Oliver Prescot στην Ιατρική Εταιρεία της Μασσαχουσέττης, στις 2 Ιουνίου του 1813, με τίτλο "Dissertation on the natural history and medical effect of the secale cornutum or ergot" "Διατριβή στη φυσική ιστορία και το ιατρικό αποτέλεσμα της ερυσιβώδους όλυρας ή εργοτίνης". Το φυλλάδιο της ανακοίνωσης εκτυπώθηκε στο τέλος του 1813 και στη συνέχεια αναδημοσιεύτηκε στο Λονδίνο και μεταφράστηκε στα Αγγλικά και στα Γερμανικά. Το 1922 ο Stearns ανακοίνωσε τη μεγάλη εμπειρία που είχε αποκτήσει από τη χορήγηση της εργοτίνης σε εκατοντάδες περιπτώσεις που αφορούσαν εκτός από τον τοκετό που καθυστερούσε, στην εκλαμψία, τις εκτρώσεις, την κατακράτηση πλακούντα και τις αιμορραγίες της λοχείας. Έτσι, η χρήση της εργοτίνης άρχισε να διαδίδεται ευρύτερα, αλλά και να δημιουργείται παράλληλα η αίσθηση ότι κάτι δεν πήγαινε καλά με την επέκταση των ενδείξεων χρήσης της.
Αρκετά νωρίς η Ιατρική Εταιρεία της Νέας Υόρκης άρχισε την έρευνα για τις πιθανές παρενέργειες της εργοτίνης και διαπίστωσε ότι ο αριθμός των προώρων νεογέννητων μετά από τη χορήγηση του φαρμάκου είχε αυξηθεί σημαντικά. Περί το τέλος του 19ου αιώνα η χρήση της εργοτίνης στον τοκετό είχε εγκαταλειφθεί και είχε περιοριστεί αποκλειστικά και μόνο στις αποβολές του κυήματος και στις αιμορραγίες της λοχείας. Μόνο με την ανάπτυξη της χημικής τεχνολογίας κατά τον 20ο αιώνα διαπιστώθηκε μέσα στο εκχύλισμα της εργοτίνης η ύπαρξη ενεργών συστατικών με μητροσυσπαστική δράση.
Ο John Stearns (1770-1848) γεννήθηκε στις 16 Μαΐου του 1770 στο Wibraham της Μασσαχουσέττης (εικόνα 2). Αποφοίτησε από το Κολέγιο του Yale και πήρε το δίπλωμα της ιατρικής από την ιατρική σχολή του Πανεπιστημίου της Pennsylvania. Ήταν από τους πρωτεργάτες της ίδρυσης της Ιατρικής Εταιρείας της Πολιτείας της Νέας Υόρκης το 1805 και το 1817 διετέλεσε πρόεδρος της παραπάνω εταιρείας. Λίγο πριν μετακομίσει στην πόλη της Νέας Υόρκης ο Stearns, το 1809, εξελέγη γερουσιαστής της τοπικής βουλής. Σε ηλικία 76 ετών ονομάστηκε πρόεδρος στη νεοϊδρυθείσα Ακαδημία της Ιατρικής της Νέας Υόρκης. Απεβίωσε στη Νέα Υόρκη στις 18 Μαρτίου του 1848. Ο John Stearns έκανε την πρώτη επιστημονική ανακοίνωση για την κλινική εφαρμογή της εργοτίνης και προσπάθησε να βοηθήσει την έγκυο, την επίτοκο και τη λεχωίδα στις επιπλοκές της κύησης, του τοκετού και της λοχείας, όχι βέβαια πάντοτε με τον καλύτερο τρόπο, διότι η δράση της δεν είχε ξεκαθαρίσει στις πρώτες κλινικές εφαρμογές. Η αρχική χρήση της οδήγησε στη βελτίωση των αποτελεσμάτων με τον περιορισμό της χρήσης της στις εκτρώσεις και στις αιμορραγίες της λοχείας. Αυτό πάντως έδωσε το έναυσμα, ώστε αργότερα στις αρχές του 20ου αιώνα με την ανάπτυξη της τεχνολογίας να απομονωθούν οι δραστικές ουσίες της εργοτίνης, τα αλκαλοειδή, που είναι παράγωγα του λυσεργικού οξέος. Η εργοτίνη εκτός των αλκαλοειδών περιέχει σωρεία δραστικών συστατικών, όπως ισταμίνη, τυραμίνη, ακετυλχολίνη, κ.ά. Από τα αλκαλοειδή της εργοτίνης αρχικά το 1906 ανακαλύφθηκε η εργοτοξίνη από τους Barger και Carr στη Μ. Βρετανία, και το 1918 η εργοταμίνη από τους Spiro και Stoll στην Ελβετία. Και τα δύο προκαλούσαν ασθενείς συσπάσεις στη μήτρα, αλλά η δράση τους δεν ήταν καθ’ αυτό μητροσυσπαστική.


Εικόνα 1. H προσβολή της σίκαλης από τον μύκητα της ερυσιβώδους όλυρας και ο σχηματισμός των σκληρωτίων.


Εικόνα 2. John Stearns (1770-1848).


Εικόνα 3. Κυμογράφημα από τη δράση της εργοτίνης.

Εκείνος όμως που από νωρίς έκανε συστηματική πειραματική κλινική έρευνα πάνω στην εργοτίνη και τις νέες δραστικές ουσίες που περιείχε, ήταν ο νέος τότε Βρετανός μαιευτήρας και γυναικολόγος John Chassar Moir στο University College Hospital του Λονδίνου. Ο Chassar Moir έκανε την πρώτη του δημοσίευση για τη δράση αυτών των ουσιών στη μήτρα το 1932. Ο Chassar Moir εφάρμοζε έναν απλό και αποτελεσματικό τρόπο καταγραφής της δραστηριότητας της μήτρας. Τοποθετούσε μέσα στη μήτρα λεχωίδων ένα μπαλόνι που μετέδιδε τις συσπάσεις της σε κύλινδρο, ο οποίος κατέγραφε τη δραστηριότητα της μήτρας σε ειδικό χαρτί (εικόνα 3). Η συγκριτική του μελέτη δημοσιεύθηκε με τίτλο "The action of ergot preparations on the puerperal uterus",(2) "Η δράση των παρασκευασμάτων της εργοτίνης στη μήτρα μετά τον τοκετό".
Το Εθνικό Ινστιτούτο Ιατρικών Ερευνών της Μ. Βρετανίας από το 1932 είχε αναθέσει στον διακεκριμένο χημικό H.W. Dudley, ο οποίος εργαζόταν υπό την επίβλεψη του Sir Henry Dale. Ο τελευταίος είχε ασχοληθεί με τις φυσιολογικές δράσεις της εργοτίνης παρουσιάζοντας την εργασία του το 1906, και ακολούθως το 1909 ανακάλυψε την ωκυτόκια δράση του εκχυλίσματος του οπίσθιου λοβού της υπόφυσης. Ο Chassar Moir δοκίμαζε χωριστά τη δράση κάθε χημικής ουσίας που απομόνωνε από τα αλκαλοειδή της εργοτίνης ο Dudley. Έτσι τον Φεβρουάριο του 1935 μετά από τρία χρόνια συντονισμένης εργαστηριακής και κλινικής έρευνας ο H.W. Dudley και ο Chassar Moir βρήκαν ότι η δραστική ουσία που προκαλεί συσπάσεις στη μήτρα είναι η εργομητρίνη (εικόνα 4), όπως χαρακτηριστικά απεικονίζεται η δράση της στο κυμογράφημα των συσπάσεων της μήτρας (εικόνα 5).
Τα αποτελέσματα της έρευνάς τους τα δημοσίευσαν οι Dudley και Moir στο περιοδικό British Medical Journal με τίτλο "The substance responsible for the traditional clinical effect of ergot",(3) "Η ουσία που είναι υπεύθυνη για την παραδοσιακή δράση της εργοτίνης". Στις 16 Μαρτίου του 1935 την ημέρα που κυκλοφόρησε το περιοδικό, ο Dudley απεβίωσε σε ηλικία 49 ετών. Εν τω μεταξύ, ο M. Edward Davis και οι συνεργάτες του από το Πανεπιστήμιο του Σικάγο δημοσιεύουν στο American Journal of Obstetrics and Gynecology, για να προλάβουν την πρωτιά, μια προκαταρτική μελέτη πάνω στο ίδιο θέμα.(4) Μέσα στον ίδιο χρόνο εμφανίζονται δύο άλλες ανάλογες εργασίες του R.M. Thompson από τη Βαλτιμόρη και των A. Stoll και E. Burckhardt από τη Βασιλεία της Ελβετίας. Το 1935 μπορεί να πει κανείς ότι είναι η χρονιά της εργομητρίνης. Στις Η.Π.Α. η εργομητρίνη φερόταν με το όνομα εργονοβίνη και στην Ελβετία με το όνομα εργομπαζίνη, αλλά τελικά έγινε αποδεκτός ο όρος εργομητρίνη. Από τότε και μέχρι σήμερα η εργομητρίνη αποτελεί πολύτιμο όπλο στα χέρια των μαιευτήρων και των γυναικολόγων όλου του κόσμου, κυρίως για την καταπολέμηση των μητρορραγιών της λοχείας, αλλά και των μητρορραγιών από τις αυτόματες εκτρώσεις και τους πρόωρους τοκετούς.
Γεγονός είναι ότι η εργομητρίνη έχει χορηγηθεί σε εκατομμύρια γυναίκες. Φαίνεται ότι παρά την ανακάλυψη των προσταγλανδινών και άλλων δραστικών ουσιών, η χρησιμοποίηση της εργομητρίνης παραμένει ακόμη στην πρώτη γραμμή της επείγουσας μαιευτικής πράξης. Ο διακεκριμένος Αμερικανός καθηγητής M. Edward Davis (1899-1978) είναι και αυτός από τους πρωτεργάτες στη θεραπευτική εφαρμογή της εργομητρίνης, με τη συνεχή του έρευνα ως προς τον τρόπο και τη δοσολογία χορήγησής της. Το 1940 εισηγείται την ενδοφλέβια χορήγηση της εργομητρίνης στον τοκετό. Συγκεκριμένα προτείνει η ένεση του φαρμάκου να γίνει με την έξοδο του πρόσθιου ώμου του εμβρύου, με σκοπό αφενός να επιταχυνθεί η υστεροτοκία, αφετέρου να περιορισθεί στο ελάχιστο η απώλεια αίματος.(5) Η μέθοδος αυτή έχει επικρατήσει και ακόμη εφαρμόζεται από πολλούς, ενώ κάποιοι άλλοι στη θέση της εργομητρίνης χορηγούν οξυτοκίνη. Ένα άλλο αλκαλοειδές της εργοτίνης, που εξακολουθεί και έχει ευρεία χρήση είναι η εργοταμίνη, που χρησιμοποιείται για την καταπολέμηση του κεφαλγίας, καθώς δρα στις εγκεφαλικές αρτηρίες.
Ο John Chassar Moir (1900-1977) (εικόνα 6) γεννήθηκε στo Montrose της Σκοτίας και αποφοίτησε από την Ιατρική Σχολή του πανεπιστημίου του Edinburgh το 1922. Διεξήγαγε επιστημονικά ταξίδια στο Βερολίνο, στη Βιέννη και στις Η.Π.Α. για να διευρύνει τις γνώσεις του στη μαιευτική και τη γυναικολογία. Τις αρχικές έρευνες πάνω στην εργοτίνη και τα παράγωγά της, τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του 1930, τις πραγματοποίησε την εποχή που ήταν βοηθός του καθηγητή της μαιευτικής και γυναικολογίας F J. Browne στο University College Hospital του Λονδίνου. Το 1937 έγινε καθηγητής της μαιευτικής και γυναικολογίας στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, όπου παρέμεινε 30 χρόνια. Ασχολήθηκε με ιδιαίτερη επιτυχία με την αντιμετώπιση των κυστεοκολπικών συριγγίων. Επίσης, συνέχισε με επιτυχία την έκδοση του συγγράμματος τoυ Munro Kerr "Operative Obstetrics", "Εγχειρητική Μαιευτική". Μετά τη συνταξιοδότησή του, το 1967, συνέχισε να απασχολείται ως επισκέπτης καθηγητής στη Μεταπτυχιακή Ιατρική Σχολή Hammersmith του Λονδίνου. Απεβίωσε στις 14 Νοεμβρίου του 1977.
Η αρχική συμβολή του John Stearns (1770-1848), του John Chassar Moir (1900-1977), αλλά μεταξύ των άλλων επωνύμων και του M. Edward Davis (1899-1978), υπήρξαν σημαντικές στην ανακάλυψη, τη διάδοση, αλλά και την καθιέρωση αρχικά της εργοτίνης και αργότερα του δραστικού μητροσυσπαστικού αλκαλοειδούς που περιέχεται σε αυτήν, της εργομητρίνης στην καταπολέμηση των μητρορραγιών της λοχείας και τη διάσωση απειράριθμων γυναικών σε ολόκληρο τον κόσμο.


Εικόνα 4. Ο χημικός τύπος της εργομητρίνης.


Εικόνα 5. Κυμογράφημα από τη δράση της εργομητρίνης.


Εικόνα 6. John Chassar Moir (1900-1977).

Summary
Mantalenakis SI.

John Stearns (1770-1848) - John Chassar Moir (1900-1977)
Εrgot and its derivatives in Obstetrics
Hellen Obstet Gynecol 16(3): 287-292, 2004

Εrgot have long been in use in Obstetrics in order to combat hemorrhage in abortion, during and after childbirth. First Lonicer in Germany (1582), then Palmetier (1774) in France mentioned the beneficial use of powdered ergot in slow labor. European midwives during 18th century used ergot as an oxytocic remedy.
Dr John Stearns of Saratoga county, New York was persuaded to use ergot in order to accelerate slow labor in 1807 by a local midwife. The encouraging results of his work were published next year in Medical Repository. On the other hand, the dissertation of Oliver Prescott on the medical effects of secale cornutum or ergot was published in 1813 and republished in London and translated in French and German. In 1822 Stearns reviewed his experience with several hundreds cases in which ergot had been used for prolonged labor, eclampsia, abortion, retained placenta and postpartum hemorrhage. The interest for the use of ergot during labor and puerperium was stimulated in almost every country. By the end of 19th century the hazards were widely recognized and the use in labor was abandoned. The indications for ergot administration were restricted in hemorrhages during abortions and postpartum. John Stearns was born in Wibraham, Masschusetts, May 16, 1770. After graduation from Yale College and University of Pennsylvania School of Medicine Stearns entered practice in upstate New York. He worked hard for the establishment of the New York State Medical Society in 1805 and in 1817 served as its president, shortly before moving to New York City. In 1846 he was named of the New York Academy of Medicine. Stearns died in New York City March 18, 1848.
As chemical technology developed in the 20th century, efforts were made in order to identify the active substances of ergot. First were found ergotoxine and ergotamine with low action on the uterus. The discovery of ergometrine, the first oxytocic compound of ergot was made in 1935. Working in the University College Hospital London, 1932 Chassar Moir devised a technique of placing a small balloon in the postpartum uterus. He attached this to a device to measure uterine contractions and thus was able to quantify the oxytocic effect of various drugs given to the patient. Dr H. W. Duddley research chemist in the National Institute of Medical Research was appointed to identify the elusive chemical fraction. Each substance isolated by Duddley, was tested by Moir. The Oxytocic action of ergometrine was confirmed in February 1935. M.E.Davis and his colleagues from Chicago made a similar preliminary report on this subject as well as two other groups at the same year.
John Chassar Moir was born at Montrose of Scotland in 1900 and graduated medicine from Edinburgh University in 1922. He appointed professor of Obstetrics and Gynaecology at Oxford University in 1937 and served for 30 years. After vacating the chair at Oxford he became visiting professor at The Royal Postgraduate Medical School, Hammersmith. He died on 14 November 1977.
The world-wide use of ergot - ergometrine to prevent and treat postpartum haemorrhage has undoubtedly saved countless lives. The initial contribution of John Stearns and the later achievement of John Chassar Moir and M.E. Davis and other scientists played a significant role in the improvement of the quality of obstetrical practice.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1. Stearns J. Accounts of the pulvis parturiens, a remedy for quickening child-birth. Med Repository 1808; 11:308-309.
2. Moir JC. The action of ergot preparations on the puerperal uterus. Br Med J 1932; 1:1119-1122.
3. Dudley HW, Moir JC. The substance responsible for the traditional clinical effect of ergot. Br Med J 1935; 1:520-523.
4. Davis ME, Adair FL, Ropers G, Kharasch MS, Legault RR. A new active principle in ergot and its effects on uterine motility, a preliminary report. Am J Obst & Gynec 1935; 29:155-167.
5. Davis ME. Postpartum hemorrhage. Am J Surg 1940; 48:154-163.


 

HOMEPAGE


<<< Προηγούμενη σελίδα