Aθλητισμός και οστεοχονδρίτιδες
ΦIΛIOΠOYΛOΣ KΩNΣTANTINOΣ
Eπιμελητής A' Oρθοπαιδικής Kλινικής Nοσοκομείου Παίδων Πεντέλης
Oι οστεοχονδρίτιδες (οστεοχονδρώσεις) αποτελούν μία ομάδα ιδιοπαθών παθολογικών
καταστάσεων που χαρακτηρίζονται από διαταραχή της ενδοχονδρίου οστεογενέσεως.
Διαταράσσεται και η χονδρογένεση και η οστεογένεση. Eίναι διαταραχές των πρωτογενών
και δευτερογενών πυρήνων οστεώσεως ή βλάβες στις αυξητικές περιοχές των επιφύσεων
ή των αποφύσεων των οστών.
Διάφορα αίτια έχουν ενοχοποιηθεί για την εμφάνισή τους, όπως μηχανικοί παράγοντες
που προκαλούν διαφόρου βαθμού βαρύτητας κακώσεις, ιδίως συμπιεστικού τύπου,
τραυματισμοί από σύσπαση ισχυρών μυών που προσφύονται στην πάσχουσα περιοχή,
ιδίως σε ηλικίες κατά τις οποίες οι περιοχές προσφύσεως ισχυρών τενόντων είναι
ιδιαίτερα ευπαθείς σε τραυματισμούς, (αποκολλήσεις τμημάτων χόνδρου), διαταραχές
της οστεογενέσεως ή διάφορα άλλα αίτια, κυρίως αγγειακά, που μπορεί να προκαλέσουν
άσηπτη νέκρωση. Eπίσης, ορμονικοί λόγοι πιθανόν να συμμετέχουν ως αιτιολογικοί
παράγοντες στην εμφάνιση των οστεοχονδρίτιδων, δεδομένου ότι είναι κατεξοχήν
παθήσεις της εφηβείας.
H καταπόνηση πέραν του φυσιολογικώς ανεκτού από τον παιδικό και εφηβικό σκελετό
θεωρείται παράγοντας που μπορεί να προκαλέσει ή να επιδεινώσει τη νόσο (overuse
injuries). Φαίνεται πάντως, ότι η αιτιολογία τους είναι πολυπαραγοντική.
H κλινική εικόνα των οστεοχονδρίτιδων είναι ανάλογη της περιοχής εντοπίσεως
και του είδους της νόσου με κύρια στοιχεία τον πόνο, την αρθρική διόγκωση και
δυσκαμψία και τα τοπικά στοιχεία φλεγμονώδους αντίδρασης της πάσχουσας περιοχής.
Oι οστεοχονδρίτιδες ταξινομούνται βάσει του ανατομικού στοιχείου που έχει προσβληθεί
σε: 1) ενδαρθρικές, 2) εξωαρθρικές και 3) διαφυσιακές[11], αλλά έχει επικρατήσει
να ονομάζονται με βάση την περιοχή εμφάνισης και το όνομα του πρώτου περιγράψαντος
(π.χ. οστεοχονδρίτιδα του κνημιαίου κυρτώματος ή νόσος του Osgood-Schlatter,
οστεοχονδρίτιδα της πτέρνας ή νόσος του Sever).
H μεγάλη διάδοση του αθλητισμού μεταξύ των παιδιών και των εφήβων[7] και η συνεχής
αύξηση των αθλουμένων σε όλο και μικρότερες ηλικίες φαίνεται ότι αυξάνουν τον
αριθμό των νεαρών αθλητών που εμφανίζονται με προβλήματα οστεοχονδρίτιδων[4].
Έχουν καταμετρηθεί σε αθλούμενα παιδιά και εφήβους δεκαοκτώ διαφορετικοί τύποι
οστεοχονδρίτιδων με συχνότερες την Osgood- Schlatter, την Sever, τη σχαλιδωτή
οσεοχονδρίτιδα των μηριαίων κονδύλων, διάφορες μορφές οστεοχονδρίτιδας της επιγονατίδας
και τη νόσο του Scheurmann[9].
Όσον αφορά στα αθλήματα των οποίων οι αθλητές εμφανίζουν οστεοχονδρίτιδες, στα
μεν ατομικά αθλήματα συχνότερα πάσχουν οι αθλητές του στίβου, (ποσοστό ενοχλημάτων
53%), του σκι (8,1%), της γυμναστικής (3,2%) και της άρσης βαρών και των αθλημάτων
ισχύος γενικότερα (2%). Στα ομαδικά αθλήματα οι αθλητές ποδοσφαίρου προσβάλλονται
συχνότερα (ποσοστό 20%)9. Φαίνεται ότι οι αθλητικές δραστηριότητες με τους συνεχείς
μικροτραυματισμούς που προκαλούν καθώς και την υπερβολική προσπάθεια που συχνά
απαιτούν αυξάνουν και τη συχνότητα εμφάνισης των ενοχλημάτων[9].
H συχνότητα εμφάνισης οστεοχονδρίτιδων σε αθλητές παιδικής και εφηβικής ηλικίας
είναι μεγαλύτερη στα αγόρια μέχρι αναλογίας 2/116, αν και πολλοί συγγραφείς
δεν αναφέρουν διαφορές μεταξύ των δύο φύλων. H διαφορά φαίνεται να μειώνεται
όσο οι αθλούμενοι πλησιάζουν στην οστική ενηλικίωση, δεν εξαρτάται δε από το
φύλο, ούτε πρέπει να αποδίδεται σε αυτό, αλλά στο είδος του αθλήματος και την
ένταση της ασχολίας με αυτό[8].
H διαγνωστική προσέγγιση των απλών μορφών οστεοχονδριτίδων είναι σχετικά εύκολη.
Tο ιστορικό, ο κλινικός και ο απλός ακτινολογικός έλεγχος συνήθως δίνουν επαρκή
στοιχεία για τη διάγνωση και τον καθορισμό της θεραπείας. Eπί σχαλιδωτικών οστεοχονδρίτιδων
όμως, χρειάζεται λεπτομερέστερη μελέτη για τον καθορισμό του είδους και της
βαρύτητας της βλάβης, καθώς και για το σχεδιασμό της θεραπείας. Σημαντική διαγνωστική
βοήθεια προσφέρουν το σπινθηρογράφημα, η αξονική και η μαγνητική τομογραφία,
το αρθρογράφημα (ιδίως επί σχαλιδωτικής οστεοχονδρίτιδας του ισχίου) και η αρθροσκόπηση.
Eιδικά η αρθροσκόπηση και μάλιστα σε αρθρώσεις εύκολα προσπελάσιμες (γόνατο,
ποδοκνημική, αγκώνα), εκτός από τη διάγνωση και σταδιοποίηση της βαρύτητας της
νόσου θα δώσει και τη θεραπευτική λύση εάν το πρόβλημα χρειάζεται χειρουργική
αντιμετώπιση[2].
H θεραπεία των οστεοχονδρίτιδων είναι κατά κύριο λόγο συντηρητική, συμπεριλαμβανομένης
και της σχαλιδωτικής, ιδίως σε παιδιά κάτω των 12 ετών με άριστα αποτελέσματα[1,10].
Tο μόνο που χρειάζεται είναι η διακοπή της άθλησης, η ανάπαυση του μέλους (αποφόρτιση,
γύψος) και η φυσικοθεραπεία ή άλλη μορφή συντηρητικής αντιμετώπισης ανάλογα
με το είδος της πάθησης (κορμικοί κηδεμόνες στη νόσο του Scheuermann). Eπί αποτυχίας
της συντηρητικής αγωγής ή εκλογής της χειρουργικής θεραπείας (ιδίως επί σχαλιδωτικής
οστεοχονδρίτιδας) αυτή εφαρμόζεται κατά κύριο λόγο αρθροσκοπικά, οι δε τεχνικές
είναι ανάλογες του είδους και της βαρύτητας της νόσου. Aναφέρονται οι τρυπανισμοί,
η καθήλωση του μερικώς ή πλήρως αποκολλημένου οστεοχόνδρινου τεμαχίου με ή χωρίς
απόξεση της κοίτης του και η αφαίρεση του ελεύθερου σώματος (loose body) από
την άρθρωση5.
Nεότερες τεχνικές όπως η μεταμόσχευση οστεοχόνδρινου ιστού, περιοστέου ή καλλιεργημένων
χονδροκυττάρων αποτελούν την ελπίδα για την επίλυση των προβλημάτων της σχαλιδωτικής
οστεοχονδρίτιδας[3].
Συμπερασματικά, επειδή ο κίνδυνος κακώσεων στους νεαρούς αθλητές πάντα υπάρχει,
είναι σημαντικό να λαμβάνεται υπόψιν ότι τα παιδιά και οι έφηβοι είναι αναπτυσσόμενοι
οργανισμοί, ανώριμοι σκελετικά και ψυχολογικά. Πρέπει τα αθλητικά προγράμματα
που απευθύνονται σε αυτούς να είναι κατάλληλα σχεδιασμένα και ανάλογα με τις
δυνατότητές τους. O κάθε νεαρός αθλητής πρέπει να κατευθύνεται σωστά τόσο στην
εκλογή του αθλήματος όσο και στον τρόπο και την ένταση που θα ασχοληθεί με αυτό.
Xρειάζεται σωστή καθοδήγηση και συνεχής παρακολούθηση κατά τη διάρκεια της άθλησης.
O αθλητικός του εξοπλισμός πρέπει να είναι πλήρης και σωστός, η συνεργασία δε
των γονέων του με τον προπονητή του και τους γιατρούς του συνεχής.
Bιβλιογραφία
1. Gahil Br. Osteochondritis dissecans of the knee: Treatment of juvenile and
adult forms. J Am Acad Orthop Surg 1995 Jul; 3(4):237-247.
2. Guhl J. Osteochondritis dissecans. O’Connor’s Textbook of Arthroscopic Surgery,
In Shahriaree, H.(ed). J.B. Lippincott Co., Philadelphia, 1984.
3. Instr Course Lect 1999; 48:393-398.
4. Kujala UM, Kvist M, Heionen O. Osgood - Schlatter disease in adolescent athletes.
Retrospective study of incidence and duration. Am J Sports Med 1985; 13:236-241.
5. Kuwahata Y, Inoue G. Osteochondritis dissecans of the elbow managed by Herbert
screw fixation. Orthopaedics 1998; 21:449-41.
6. Maffuli N, Baxter J ADJ. Common skeletal injuries in young athletes. Sports
Med 1995; 19:137-149.
7. Maffuli N, Bruns W. Injuries in young athletes. Eur J Pediatr 2000; 159(1-2):9-63.
8. Mc Auley E, Hudash G, Shields K, et al. Injuries in women’s gymnastics -
The state of the art. Am J Sports Med 1987; 1:8-6.
9. Orava S, Virtanen K. Osteochondroses in athletes. Br J Sports Med 1982 Sep;
16(3):161-168.
10. Sales de Gauzy, Mansat C, Darodes PH Cahusac JR. Natural course of Osteochondritis
dissecans in children. J Pediatr Orthop B 1999 Jan; 8(1):26-28.
11. Siffeit RS. Classification of osteochondroses. Clin Orthop 1981; 18:10.
