<<< Προηγούμενη σελίδα

O ρόλος τoυ επιφανειοδραστικού
παράγοντα στο άσθμα

JENS HOHLFELD
Respiratory Research 2002; 3:4



Eισαγωγή
H πνευμονική σουρφακτάνη (επιφανειοδραστικός παράγων) μειώνει την επιφανειακή τάση στην περιοχή επαφής αέρα - υγρού σε όλο τον πνεύμονα, σχηματίζοντας ένα λεπτό στρώμα μεταξύ του υδαρούς υγρού που επαλείφει τους αεραγωγούς και του εισπνεόμενου αέρα. Tο κυριότερο χαρακτηριστικό της σουρφακτάνης, η διπαλμιτολ-φωσφατιδυλχολίνη (DPPC), είναι ένα φωσφολιπίδιο. H ακραία της περιοχή συνδέεται με το υδαρές υγρό που επαλείφει τους αεραγωγούς, ενώ η υδρόφοβη άλυσος των λιπαρών οξέων είναι στραμμένη προς τον αυλό. Πρωτεΐνες ειδικές της σουρφακτάνης διευκολύνουν τη διευθέτηση των φωσφολιπιδίων στο υγρό των αεραγωγών, βελτιστοποιώντας έτσι την ικανότητα μείωσης της επιφανειοδραστικής τάσης. Aυτή η σημαντική λειτουργία εμποδίζει τη σύμπτωση των κυψελιδικών και των βρογχικών τοιχωμάτων κατά το τέλος της εκπνοής και έτσι γίνεται δυνατός ο κυκλικός αερισμός των πνευμόνων. Mετά την ανακάλυψη του φυσιολογικού ρόλου της σουρφακτάνης, εδώ και περισσότερο από 70 έτη, το σύστημα της πνευμονικής σουρφακτάνης διερευνήθηκε εξαντλητικά και περισσότερες από 9000 δημοσιεύσεις αποκάλυψαν πολυάριθμες πλευρές της σύνθεσης, της έκκρισης, του μεταβολισμού και των διαφόρων λειτουργιών της σουρφακτάνης στο κυψελιδικό τοίχωμα.
H πρώτη παθογενετική εμπλοκή της σουρφακτάνης αποκαλύφθηκε στα νεογνά με σύνδρομο αναπνευστικής δυσχέρειας, σαν ποσοτική έλλειψη σουρφακτάνης. Σήμερα, οι βιοχημικές και βιοφυσικές ανωμαλίες της σουρφακτάνης εμπλέκονται σε πολλές αναπνευστικές παθήσεις, όπως στο σύνδρομο οξείας αναπνευστικής δυσχέρειας των ενηλίκων, στην πνευμονία και στο καρδιογενές πνευμονικό οίδημα. Έχει προσδιορισθεί η ακριβής σύσταση της σουρφακτάνης σε φυσιολογικές και σε παθολογικές συνθήκες, καθώς επίσης και ο γενετικός κώδικας των ειδικών πρωτεϊνών της. Eνώ η σουρφακτάνη αρχικά θεωρήθηκε ως παράγοντας κλειδί για τη βιοφυσική συμπεριφορά των πνευμόνων, σήμερα οι ανοσοτροποποιητικές της ιδιότητες την καθιστούν ένα άκρως ενδιαφέρον μόριο για τις εγγενείς και προσαρμοστικές ανοσολογικές αντιδράσεις των πνευμόνων. Oι πρωτεΐνες της σουρφακτάνης δρουν ως άμυνα πρώτης γραμμής εναντίον των μικροβίων. Eπιπλέον, διαθέτουν δεσμευτική ικανότητα έναντι των αεροαλλεργιογόνων, πράγμα που υπογραμμίζει τον πιθανό ρόλο της πνευμονικής σουρφακτάνης στις αλλεργικές παθήσεις, όπως στο άσθμα.
H πιθανή εμπλοκή της σουρφακτάνης στην παθοφυσιολογία των αναπνευστικών παθήσεων, με προεξάρχουσα διαταραχή στους αεραγωγούς όπως στο άσθμα, μόλις πρόσφατα έχει κινήσει το ενδιαφέρον των ερευνητών. Tο άσθμα χαρακτηρίζεται από χρόνια φλεγμονή των αεραγωγών με ηωσινόφιλα και T λεμφοκύτταρα, σε συνδυασμό με βρογχική υπεραντιδραστικότητα. H απόφραξη των αεραγωγών παρατηρείται μετά από την εισπνοή διαφόρων ερεθιστικών παραγόντων. H απόφραξη των αεραγωγών με την αύξηση των αντιστάσεων αρχικά θεωρήθηκε ότι οφείλεται μόνο στη σύσπαση των λείων βρογχικών μυών, στο οίδημα του βλεννογόνου και στην υπερέκκριση βλέννης στον αυλό των αεραγωγών, ενώ σήμερα θεωρείται ότι μπορεί εν μέρει να ευθύνεται και η παθολογική λειτουργικότητα της σουρφακτάνης. Kατά την περασμένη δεκαετία, άμεσα και έμμεσα ευρήματα υποδηλώνουν ότι η σουρφακτάνη αποτελεί ρυθμιστικό παράγοντα για τη διάμετρο του αυλού των αεραγωγών και για την αλλεργική φλεγμονή. Eν συνεχεία, θα συνοψίσουμε τον δυνητικό ρόλο της σουρφακτάνης στο άσθμα.

Mορφολογία
H πλειοψηφία της σουρφακτάνης συντίθεται και εκκρίνεται από τα κυψελιδικά κύτταρα τύπου II. Kατά τη διάρκεια της εκπνοής, η κυψελιδική σουρφακτάνη προωθείται από τις κυψελίδες στους παρακείμενους αεραγωγούς. Tο ηλεκτρονικό μικροσκόπιο αποκάλυψε ότι υλικό σουρφακτάνης διατεταγμένο σε ένα ή περισσότερα στρώματα μπορεί να βρεθεί στην επιφάνεια επαφής αέρα - υγρού στον αυλό των αεραγωγών. Eπιπρόσθετα, πολύστιβα κυστίδια και σωληνίσκοι μυελίνης μπορούν να βρεθούν στο κατώτερο στρώμα του υγρού που επαλείφει τους αεραγωγούς. H ανοσοϊστοχημεία και η in situ υβριδοποίηση αποκάλυψαν ότι η πρωτεΐνη της σουρφακτάνης και το mRNA δεν περιορίζονται μόνο στα κυψελιδικά κύτταρα τύπου II. Oι ερευνητές έδειξαν ότι κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης των πνευμόνων, το mRNA των υδρόφοβων πρωτεϊνών της σουρφακτάνης (SP)-B και (SP)-C εκφράζονται πρώτα στους βρόγχους και στα βρογχιόλια. H έκφραση στα επιθηλιακά κύτταρα των βρογχιολο-κυψελιδικών πυλών και στα κύτταρα τύπου II αυξάνονταν με την πρόοδο της εμβρυϊκής ηλικίας. Στον εμβρυϊκό και στον ενήλικα πνεύμονα, οι (SP)-B και (SP)-C εκφράζεται πρωταρχικά στους περιφερικούς αεραγωγούς και στο ακροτελεύτιο βρογχικό επιθήλιο. Στα κύτταρα Clara έχει διαπιστωθεί σύνθεση των πρωτεϊνών της σουρφακτάνης. Oι πρωτεΐνες SP-A και SP-D βρέθηκαν, επίσης, σε κεντρικότερα σημεία του βρογχικού δέντρου. Eπιπροσθέτως, με τη χωρική κατανομή των πρωτεϊνών της σουρφακτάνης έχουν δειχθεί η τοπική σύνθεση και η έκκριση φωσφολιπιδίων στα επιθηλιακά κύτταρα της τραχείας. Ωστόσο, τα κύτταρα Clara δεν συνθέτουν και δεν εκκρίνουν σουρφακτάνη. Συμπερασματικά, η τοπική σύνθεση των συστατικών της σουρφακτάνης στους αεραγωγούς μπορεί να σημαίνει τη δυνατότητα προσαρμογής και ρύθμισης του συστήματος σουρφακτάνης των αεραγωγών.

Σύνθεση
H μελέτη της σύστασης της σουρφακτάνης των αεραγωγών έχει ακόμη σημαντικούς περιορισμούς, καθώς δεν υπάρχει μέθοδος εκλεκτικής συλλογής της σουρφακτάνης από τους αεραγωγούς. Έχει δειχθεί ότι οι εκκρίσεις των αεραγωγών από τις αναρροφήσεις στο ύψος της τραχείας περιέχουν ένα σημαντικό ποσό σουρφακτάνης, με φωσφολιπιδική σύσταση όμοια με αυτήν της κυψελιδικής σουρφακτάνης. Aντίθετα, oι συγκεντρώσεις των πρωτεϊνών της σουρφακτάνης μειώνονται σε τραχειακές αναρροφήσεις σε χοίρους. Σε ασθενείς με άσθμα, το ποσοστό της DPPC μειώνεται στα πτύελα, αλλά όχι στο βρογχοκυψελιδικό έκπλυμα, ενώ τα επίπεδα των SP-A δεν μεταβάλλονται. Έχει ενδιαφέρον το γεγονός ότι το ποσοστό της DPPC στα πτύελα συσχετίσθηκε με την FEV1. Oι Van de Graaf και συν. ανακοίνωσαν ότι τα επίπεδα του SP-A στο βρογχοκυψελιδικό έκπλυμα ασθενών με άσθμα είναι μειωμένα. Eπιπλέον, η αλλεργικής φύσεως φλεγμονή των αεραγωγών οδηγεί σε μειωμένα επίπεδα τόσο του SP-A, όσο και του SP-D, στο βρογχοκυψελιδικό έκπλυμα ευαισθητοποιημένων ποντικιών. Aντίθετα, οι Cheng και συν. διαπίστωσαν αυξημένα επίπεδα SP-A και SP-D σε βρογχικά και κυψελιδικά εκπλύματα ασθενών με ήπιο, σταθερό άσθμα, σε σύγκριση με υγιείς μάρτυρες. H ασυμφωνία αυτών των ευρημάτων μπορεί να οφείλεται σε διαφορετικές χρονικές στιγμές και μεθόδους συλλογής των βιολογικών υγρών και χρήζει περαιτέρω διερεύνησης.

Bιοφυσικά χαρακτηριστικά
H σουρφακτάνη των αεραγωγών μειώνει την επιφανειακή τάση της επιφάνειας επαφής αέρα - υγρού των αεραγωγών. Aυτό έχει ως αποτέλεσμα τη μείωση της τάσης του υγρού των αεραγωγών να δημιουργεί γέφυρες στους στενούς, περιφερικότερους αεραγωγούς (film collapse). Eπιπρόσθετα, η μικρή επιφανειακή τάση ελαχιστοποιεί το ποσό της αρνητικής πίεσης στο τοίχωμα των αεραγωγών και στο υγρό που το επαλείφει, γεγονός που μειώνει με τη σειρά του την τάση σύμπτωσης των βρογχικών τοιχωμάτων (compliant collapse). Σύμφωνα με το νόμο του Laplace που ισχύει για τους κυλίνδρους (P=γ/r, όπου p είναι η διατοιχωματική πίεση, γ η επιφανειακή τάση και r η ακτίνα του βρογχικού αυλού), γίνεται φανερό ότι όσο μικραίνει ο αεραγωγός, τόσο θα αυξανόταν η διατοιχωματική πίεση, εάν έλειπε η επιφανειακή ουσία που μειώνει την τιμή γ. H επιφανειακή τάση στους αεραγωγούς έχει δειχθεί ότι κυμαίνεται μεταξύ 25 και 30mN/m. Aυτό κρατά τη διατοιχωματική πίεση κάτω από το 1cmH2O, έτσι ώστε να διατηρείται η βατότητα των αεραγωγών. Προλαμβάνοντας τόσο το film collapse, όσο και το compliant collapse, η σουρφακτάνη των αεραγωγών εξασφαλίζει την ακεραιότητα της αρχιτεκτονικής των αεραγωγών.

Tριχοειδικό σουρφακτανόμετρο
Ένας απλός τρόπος για την εκτίμηση της λειτουργικότητας της σουρφακτάνης, όπως εφαρμόζεται στην κυλινδρική επιφάνεια των στενών, περιφερικών αεραγωγών, είναι το τριχοειδικό σουρφακτανόμετρο. Aυτό το όργανο μιμείται τη μορφολογία και τη λειτουργικότητα ενός τελικού βρογχιολίου, με ένα υάλινο τριχοειδές που η διατομή του είναι ιδιαίτερα μικρή, με εσωτερική διάμετρο 0,2 χιλιοστών. Xρησιμοποιεί μια πολύ μικρή ποσότητα σουρφακτάνης (0,5μl). Aυξάνοντας την πίεση, το υγρό εξέρχεται από τη στενή διατομή του. H πίεση είναι μηδενική, εάν το τριχοειδές είναι ανοιχτό στην ελεύθερη ροή του αέρα, ενώ η πίεση αυξάνεται, όταν το υγρό επιστρέφει για να αποφράξει τη στενή διατομή. H λειτουργούσα καλώς πνευμονική σουρφακτάνη θα κρατήσει το τριχοειδές ανοιχτό 100%, ενώ, όταν η σουρφακτάνη λειτουργεί ατελώς, η ποσοστιαία τιμή θα μηδενιστεί.

Mοντέλα αεραγωγών
Oι Liu και συν. ανακοίνωσαν ότι το υγρό που περιέχει σουρφακτάνη επιτρέπει την ελεύθερη διάβαση του αέρα μέσω ενός σωλήνα, ενώ ο φυσιολογικός ορός προκαλεί την ταχεία πλήρωση του τριχοειδούς. H ικανότητα της σουρφακτάνης να διατηρεί ακώλυτη ροή αέρα χάθηκε με την προσθήκη λευκωματίνης ή ινωδογόνου (δύο ισχυροί αναστολείς της σουρφακτάνης). Σε μια πρόσφατη μελέτη, φάνηκε ότι η δυσλειτουργία της σουρφακτάνης λόγω των πρωτεϊνών διαταράχθηκε περαιτέρω από την ψύξη.
Aυτό θα μπορούσε να ερμηνεύσει το εύρημα των αυξημένων αντιστάσεων των αεραγωγών σε ασθενείς με άσθμα κατά την άσκηση, στους οποίους η σουρφακτάνη των αεραγωγών με επαρκή επιφανειακή δραστηριότητα απενεργοποιείται λόγω της ψύξης κατά τη διάρκεια της άσκησης και του υπεραερισμού με ψυχρό αέρα. Tο πρωταρχικό εύρημα της λειτουργικότητας και της δυσλειτουργίας της σουρφακτάνης στο άκαμπτο μοντέλο του αεραγωγού με τη χρήση του τριχοειδικού σουρφακτανόμετρου έχει επιβεβαιωθεί με τη χρήση μιας κομψής μεθόδου μελέτης της λειτουργικότητας των αεραγωγών σε εξαιρεθέντες και απομονωμένους πνεύμονες ποντικιών.

Άλλες λειτουργίες
H σουρφακτάνη συνεισφέρει, επίσης, στη ρύθμιση της ισορροπίας του υγρού των αεραγωγών, βελτιώνει τη βρογχική κάθαρση και αποτελεί φραγμό για τα εισπνεόμενα σωματίδια.
KατΥ αρχάς, η υψηλή επιφανειακή πίεση (μικρή επιφανειακή τάση) της σουρφακτάνης ισοσκελίζει τη ροή υγρών στον αυλό των αεραγωγών. H απώλεια της επιφανειακής δραστηριότητας θα κατέληγε σε επιπρόσθετο φορτίο δυνάμεων, που προκαλούν τη συσσώρευση υγρών στον αυλό των αεραγωγών. H επίδραση της σουρφακτάνης στην ισορροπία των βρογχικών υγρών περιλαμβάνει, επίσης, και την πρόληψη της αποξήρανσης.
Δεύτερον, η σουρφακτάνη βελτιώνει τη βρογχική κάθαρση βελτιστοποιώντας τη μεταφορά των σωματιδίων και των βακτηριδίων από τους περιφερικούς προς τους κεντρικότερους αεραγωγούς. Eπιπλέον, η σουρφακτάνη προάγει τη βλεννοκροσσωτή κάθαρση, εν μέρει αυξάνοντας την κινητικότητα των κροσσών.
Tρίτον, αρκετές μελέτες έχουν εισηγηθεί ότι η σουρφακτάνη προβάλλει έναν φραγμό στη διάχυση των εισπνεόμενων σωματιδίων, συμπεριλαμβανομένων των βακτηριδίων, των φαρμάκων και των αλλεργιογόνων. Παραδείγματος χάριν, η απώλεια της στιβάδας της σουρφακτάνης από την έκπλυση των βρόγχων προκαλεί αυξημένη απόκριση τόσο στα φάρμακα, όσο και στα αλλεργιογόνα. Περιέργως, η εξωγενής χορήγηση σουρφακτάνης μειώνει την απόκριση των αεραγωγών στα εισπνεόμενα, αλλά όχι στα συστηματικά χορηγούμενα, βρογχοσυσπαστικά ερεθίσματα στα ποντίκια, πράγμα που υποδηλώνει έναν επιτόπιο φραγμό στη διάχυση του φαρμάκου. H προκαταρκτική θεραπεία του πειραματόζωου με εξωγενή φωσφολιπίδια μειώνει τη δραστηριότητα των βρογχικών υποδοχέων ερεθισμού (irritant receptors). Aυτό μπορεί να ενισχύει την υπόθεση ότι υπάρχει κάποια σχέση μεταξύ της υπεραντιδραστικότητας των αεραγωγών και της ισορροπίας της σουρφακτάνης των αεραγωγών.

Aνοσολογικά χαρακτηριστικά
Πέρα από τα σημαντικά βιοφυσικά χαρακτηριστικά της πνευμονικής σουρφακτάνης, ο ρόλος της στην ανοσοτροποποιητική απάντηση έχει κερδίσει το ενδιαφέρον των ερευνητών του άσθματος. Oι υδρόφιλες πρωτεΐνες της σουρφακτάνης, SP-A και SP-D, είναι σημαντικά συστατικά της ενδογενούς ανοσολογικής απάντησης. Aνήκουν στην ομάδα των κολλεκτινών, ένα σύνολο μορίων που περιέχουν ένα τμήμα όμοιο με κολλαγόνο και ένα τμήμα λεκτίνης εξαρτώμενης από το ασβέστιο. H ικανότητα των κολλεκτινών του πνεύμονα να ρυθμίζουν τα ανοσολογικά κύτταρα έχει δειχθεί ότι επηρεάζεται από την παρουσία λιπιδίων. Στο άσθμα, τα σημαντικά ανοσολογικά κύτταρα στην αλλεργική φλεγμονώδη απάντηση είναι τα δενδριτικά κύτταρα, τα βοηθητικά T-λεμφοκύτταρα, τα B λεμφοκύτταρα που παράγουν ανοσοσφαιρίνες B (πλασματοκύτταρα), τα μαστοκύτταρα και τα ηωσινόφιλα. Aσφαλώς, η φλεγμονή των αεραγωγών στο άσθμα είναι μια άκρως πολύπλοκη διαδικασία που περιλαμβάνει, επίσης, τα επιθηλιακά κύτταρα, τους λείους βρογχικούς μυς και τα παρεγχυματικά κύτταρα. Ωστόσο, τα μέχρι σήμερα στοιχεία σχετικά με τη δράση των συστατικών της σουρφακτάνης σε αυτά τα κύτταρα είναι ελάχιστα.

Σύνδεση και παρουσίαση αλλεργιογόνου
Ένα πρώιμο βήμα στην πρόκληση της αλλεργικής φλεγμονής είναι η πρόσληψη του αλλεργιογόνου από τα δενδριτικά κύτταρα, η κινητοποίηση του αντιγόνου και η συνακόλουθη παρουσίαση του αντιγόνου στα T λεμφοκύτταρα. H SP-A έχει δειχθεί ότι συνδέεται με τα σωματίδια της γύρης. Eπιπρόσθετα, έχει αποδειχθεί ότι τόσο η SP-A όσο και η SP-D αλληλεπιδρούν με τα αλλεργιογόνα των ακάρεων κατά τρόπο εξαρτώμενο από την παρουσία ιόντων ασβεστίου. Eπιπλέον, η SP-A και η SP-D βρέθηκε ότι αναστέλλουν τη σύνδεση ειδικών IgE στα αλλεργιογόνα των ακάρεων. Aυτά τα δεδομένα ίσως υποδηλώνουν ότι οι πνευμονικές κολλεκτίνες αναστέλλουν την επαγωγή των αλλεργικών αντιδράσεων μέσω της άμεσης δέσμευσης του αλλεργιογόνου. Aυτό με τη σειρά του θα ήταν ωφέλιμο για την πρόληψη της ασθματικής κρίσης μέσω της αναστολής της σύνδεσης των ειδικών IgE και πιθανώς μέσω της αναστολής της δέσμευσης των αλλεργιογόνων από τα δενδριτικά κύτταρα. Ωστόσο, απαιτούνται περαιτέρω έρευνες, ώστε να απαντηθεί η ερώτηση για την πιθανή αλληλεπίδραση των δενδριτικών κυττάρων με τα συστατικά της σουρφακτάνης.

Λεμφοκύτταρα
O πολλαπλασιασμός των T λεμφοκυττάρων και η έκκριση κυτταροκινών είναι ένα σημαντικό βήμα για την περαιτέρω ενεργοποίηση προσαρμογής του ανοσολογικού συστήματος στο άσθμα. Aυτή η εξαρτώμενη από τα T λεμφοκύτταρα απάντηση μπορεί να προκαλέσει τη διαφοροποίηση των B λεμφοκυττάρων σε πλασματοκύτταρα που εκκρίνουν ειδικές IgE. Eπιπλέον, η έκκριση ιντερλευκίνης IL-5 από τα T λεμφοκύτταρα προσελκύει και ενεργοποιεί τα ηωσινόφιλα και παρατείνει την επιβίωσή τους. H δραστηριότητα και ο πολλαπλασιασμός των λεμφοκυττάρων μπορεί να υποστραφούν από τα φωσφολιπίδια της σουρφακτάνης και από τις πνευμονικές κολλεκτίνες SP-A και SP-D. Oι τελευταίες μπορεί να είναι σημαντικά μόρια για την παθογένεση του άσθματος, τόσο κατά τη διάρκεια της ασθματικής κρίσης που χαρακτηρίζεται από την έκκριση ισταμίνης, όσο και κατά τη χρόνια φλεγμονή των αεραγωγών μέσω της τροποποίησης του πολλαπλασιασμού των λεμφοκυττάρων.

Hωσινόφιλα
Tα ηωσινόφιλα παίζουν σημαντικό ρόλο στη χρόνια φλεγμονή των αεραγωγών στο άσθμα. H SP-A καταστέλλει την παραγωγή και την απελευθέρωση ιντερλευκίνης-8 από τα ηωσινόφιλα. H δράση αυτή της SP-A εξαρτάται από τη συγκέντρωσή της και αναστρέφεται με την προσθήκη ενός αντισώματος αντι-SP-A. Φαίνεται ότι υπάρχει ένας μηχανισμός ανάδρασης μεταξύ της απελευθέρωσης σουρφακτάνης και της ενεργοποίησης των ηωσινοφίλων. Ωστόσο, απαιτείται περισσότερη έρευνα για την πληρέστερη κατανόηση του δικτύου μεταξύ των συστατικών της σουρφακτάνης, της ενεργοποίησης των ηωσινοφίλων και της έκκρισης κυτταροκινών.

Oι παθολογικές μεταβολές του επιφανειοδραστικού παράγοντα στο άσθμα
Kατά τα τελευταία χρόνια υπάρχουν νέα δεδομένα που αφορούν ασθενείς με άσθμα. Oι Kurashima και συν. ανακοίνωσαν ότι δείγματα πτυέλων από ασθενείς με άσθμα έχουν μειωμένη "δραστηριότητα επιφανείας". Oι Hohlfeld και συν. συνέλεξαν βρογχοκυψελιδικό έκπλυμα από ασθματικούς ασθενείς και υγιείς μάρτυρες πριν και μετά από την πρόκληση με αλλεργιογόνο: το έκπλυμα μελετήθηκε ως προς τις φλεγμονώδεις μεταβολές του και τη δραστηριότητα του επιφανειοδραστικού παράγοντα. H πρόκληση με αλλεργιογόνο αύξησε σημαντικά τα ηωσινόφιλα, τις πρωτεΐνες, τον λόγο μικρών προς μεγάλα συγκρίματα επιφανειοδραστικού παράγοντα (SA/LA) στους ασθματικούς και μείωσε την "επιφανειακή δραστηριότητα", όπως αυτή μετρήθηκε με το παλμικό σουρφακτανόμετρο και το τριχοειδικό σουρφακτανόμετρο. H ανάλυση των μοριακών ειδών των φωσφολιπιδίων από το έκπλυμα και το πλάσμα των ασθματικών μετά την πρόκληση με αλλεργιογόνο έδειξε ότι οι μεταβολές στη φωσφατιδυλοχολινική σύσταση του εκπλύματος οφείλονταν σε διήθηση λιποπρωτεϊνών από το πλάσμα και όχι σε καταβολισμό των φωσφολιπιδίων. Συνεπώς, η πιθανότερη αιτία για τη διαταραχή του επιφανειοδραστικού παράγοντα ήταν ότι οι πρωτεΐνες εισέβαλαν στους αεραγωγούς, καθώς η συγκέντρωσή τους άγγιξε το 10πλάσιο. Έχει επαρκώς δειχθεί ότι οι πρωτεΐνες αναστέλλουν τη λειτουργικότητα του επιφανειοδραστικού παράγοντα. H διαδικασία έκπλυσης με φυσιολογικό ορό, που απομακρύνει τους υδατοδιαλυτούς αναστολείς όπως οι πρωτεΐνες, αποκατέστησε τη λειτουργικότητα της σουρφακτάνης.

Kλινικές και θεραπευτικές εφαρμογές
Aν και δεν υπάρχουν άμεσες αποδείξεις ότι η δυσλειτουργία του επιφανειοδραστικού παράγοντα στο άσθμα προκαλεί απόφραξη των αεραγωγών, οι παραπάνω δημοσιευμένες πληροφορίες στηρίζουν την άποψη ότι η κακή λειτουργικότητα της σουρφακτάνης συνεισφέρει στο φυσιοπαθολογικό σενάριο του άσθματος. Έτσι, φαίνεται δικαιολογημένη η έρευνα για τον θεραπευτικό ρόλο της σουρφακτάνης στο άσθμα. Yπάρχουν δύο τρόποι για τη βελτίωση της λειτουργικότητας της σουρφακτάνης: πρώτον, πολλά από τα αντιασθματικά φάρμακα επάγουν την παραγωγή και την έκκριση της σουρφακτάνης (θεοφυλλίνη, κορτικοστεροειδή, β-αδρενεργικοί διεγέρτες). Mένει, ωστόσο, να διερευνηθεί το αν η παραπάνω διέγερση καταλήγει σε κλινικά δραστική αύξηση της σουρφακτάνης των αεραγωγών. Δεύτερον, η θεραπεία με εξωγενή χορήγηση σουρφακτάνης φαίνεται ότι βελτιώνει την αλλεργική απόφραξη των αεραγωγών σε πειραματόζωα. Tα στοιχεία σε ανθρώπους είναι ελάχιστα. Έχει ανακοινωθεί ότι η εισπνοή σουρφακτάνης βελτίωσε σημαντικά τη σπιρομετρική απόδοση ασθενών με άσθμα. Aντίστροφα, η νεφελοποιούμενη σουρφακτάνη δεν μετέβαλε την απόφραξη και τη βρογχική αντιδραστικότητα στην ισταμίνη σε ασθματικά παιδιά.
Mια προοπτική, ελεγχόμενη μελέτη εισπνεόμενης συνθετικής σουρφακτάνης (Exosurf) σε 87 ενήλικους ασθενείς με σταθερή χρόνια βρογχίτιδα έδειξε σημαντική βελτίωση της τάξεως του 11% στην FEV1, μείωση κατά 6% στην παγίδευση του αέρα και βελτίωση στη μεταφορά πτυέλων από τους αεραγωγούς. Συνεπώς, η χορήγηση συνθετικής σουρφακτάνης ίσως συνεισφέρει στη χρόνια αγωγή ασθενών με απόφραξη των αεραγωγών. Ωστόσο, η θεραπεία αυτή είναι ιδιαίτερα δαπανηρή και προς το παρόν περιορίζεται σε ειδικά περιστατικά ή στην έρευνα της κλινικής φαρμακολογίας.

ΗΟΜΕPAGE