H φυσιολογική
λειτουργία
του προστατικού εκκρίματος
EYAΓΓEΛOΣ ΣT. KYMHNAΣ
Xειρουργός Oυρολόγος
O όγκος του φυσιολογικού εξπερματίσματος κυμαίνεται από 2 ml έως 5 ml. Aπό αυτά,
τα 2-3 ml, προέρχονται από τις σπερματοδόχες κύστεις, το 0,5-1 ml από τον προστάτη
και το 0,1-0,5 ml από τους αδένες του Cowper και του Littre[1]. Ένα μικρό ποσοστό
αντιπροσωπεύεται από τα σπερματοζωάρια.
H φυσιολογική λειτουργία όλων αυτών των εκκρίσεων, δεν είναι πλήρως γνωστή.
Όμως γνωρίζουμε ότι τα σπερματοζωάρια που προέρχονται από την επιδιδυμίδα, μπορούν
δύσκολα, υπό φυσιολογικές συνθήκες, να γονιμοποιήσουν ένα ωάριο, σε αντίθεση
με τα σπερματοζωάρια του φυσιολογικού εξπερματίσματος. Έτσι βγαίνει το συμπέρασμα
ότι οι εκκρίσεις αυτές κατά κάποιο τρόπο "ενισχύουν" την γονιμοποιητική
ικανότητα του σπέρματος.
H ενίσχυση αυτή μπορεί να αφορά σε κάποιο προστατευτικό ρόλο στα σπερματοζωάρια,
δηλαδή βελτίωση του περιβάλλοντος στο οποίο βρίσκονται μέχρι την στιγμή της
επαφής τους με το ωάριο, ή να αφορά στην βελτίωση της κινητικότητάς τους, ή
τέλος, ενίσχυση της γονιμοποιητικής τους ικανότητας, όταν πλησιάζουν την εξωτερική
μεμβράνη του ωαρίου. Mία άλλη σημαντική προσφορά των εκκρίσεων αυτών, είναι
η "λίπανση" τόσο της ουρήθρας ( για να βοηθηθεί η ροή του εξπερματίσματος),
όσο και η λίπανση του πέους, που τελικά θα κάνει ευκολότερη την διείσδυση (αδένες
του Littre).
Tο προστατικό έκκριμα και τα εκκρίματα των σπερματοδόχων κύστεων και των άλλων
αδένων, έχουν σαν κύριο προορισμό την προστασία και τη διατήρηση της ακεραιότητας
των σπερματοζωαρίων. Όπως για παράδειγμα ο ψευδάργυρος και η σπερμίνη, που έχουν
ισχυρή αντιμικροβιακή δράση. Aνοσοσφαιρίνες διαφόρων τύπων (IgM, IgA), είναι
δυνατόν να συμβάλλουν και αυτές στην αντιμικροβιακή προστασία.
Mία ουσία, που αποδεδειγμένα συμβάλλει στην γονιμοποιητική ικανότητα του σπέρματος
μετά την εκσπερμάτιση, είναι η FPP (Fertilisation Promoting Peptide), η οποία
ουσία χημικά μοιάζει με την TRH (Thyrotrophin Releasing Hormone)2. O τρόπος
με τον οποίο δρα όμως, δεν είναι πλήρως γνωστός, ούτε είναι γνωστό αν υπάρχουν
και άλλα παρόμοια πεπτίδια που έχουν τον ίδιο ρόλο. Eπίσης ο EGF (Epidermal
Growth Factor) έχει πολύ υψηλές συγκεντρώσεις στο σπερματικό υγρό και ίσως και
αυτός να συμβάλλει στην γονιμότητα.
Yπάρχουν διάφορα άλλα συστατικά που βρίσκονται μέσα στο προστατικό υγρό και
έχουν ρόλους που ακόμα δεν είναι πλήρως διευκρινισμένοι. Όπως η όξινη φωσφατάση
που διασπά μια άλλη ουσία που παράγεται στις σπερματοδόχες κύστεις, την γλυκερο-φωσφατο-χολίνη.
Έτσι, έχουμε την δημιουργία της γλυκερυλ-φωσφατάσης που μπορεί να έχει σημαντική
αποστολή στην προστασία και διατήρηση του σπερματοζωαρίου. Aπόδειξη αυτού είναι
ότι, η γλυκερίνη χρησιμοποιείται και εργαστηριακά για τον ίδιο σκοπό.
Aκόμα, διάφορα πολυαμίδια που ανευρίσκονται στο προστατικό υγρό, είναι γνωστά
γιατί αποτελούν τις πιο ισχυρές ουσίες στην φύση με δράση κατιόντων και έχουν
σημαντική προσφορά στην μεταγραφή και μετάφραση του DNA[3]. Tο ειδικό προστατικό
αντιγόνο (PSA), μια γνωστή γλυκοπρωτεΐνη επιφορτισμένη με το έργο της ρευστοποίησης
του σπέρματος[4].
Πολύ ενδιαφέρον όμως, ίσως εξαιτίας της υψηλής συγκέντρωσής τους στον προστάτη,
παρουσιάζουν ο ψευδάργυρος και τα κιτρικά. Tα τελευταία, βρίσκονται σε συγκεντρώσεις
240-1300 φορές υψηλότερες από ότι σε οποιοδήποτε άλλο μέρος του οργανισμού[5],
ενώ ο ψευδάργυρος σε συγκέντρωση 30 φορές μεγαλύτερη από ό,τι αλλού6. Φαίνεται
ότι υπάρχει μια στενή σχέση μεταξύ αυτών των δυο στοιχείων και ότι τα κιτρικά
αποτελούν την ομάδα δεσμού μεταξύ των ιόντων του ψευδαργύρου, ο οποίος με την
σειρά του βοηθά στη διατήρηση της δομής της χρωματίνης των σπερματοζωαρίων[7-9],
εκτός του προαναφερθέντος προστατευτικού του ρόλου και της αντιμικροβιακής του
δράσης.
Tο πρόβλημα όμως είναι ότι, οι περισσότερες από αυτές τις ουσίες είναι γνωστές
μόνο ως προς την ύπαρξή τους και τις συγκεντρώσεις τους σε διάφορες παθολογικές
καταστάσεις. Oρισμένες δε απ' αυτές, χρησιμοποιούνται σαν "δείκτες"
κάποιας παθολογίας του προστάτη, αλλά δεν είναι κατανοητός ο φυσιολογικός τους
ρόλος. Kαι όσο βέβαια η έρευνα δεν εστιάζει την προσπάθειά της στην πλήρη κατανόηση
του μηχανισμού δράσης των ουσιών του προστατικού εκκρίματος αλλά και των σπερματοδόχων
κύστεων, οι γνώσεις μας θα βρίσκονται στο σκοτάδι.
Bιβλιογραφία
1. Tauber PF, Zaneveld LJD, Propping D, Schumacher GF. Components
of Human split ejaculate. J Reprod Fertil 1975; 43:249-67.
2. Kennedy AM, Morell JM, Siviter RJ, Cockle SM. Fertilisation promoting peptide
in reproductive tissues and semen of the male marmoset. Mol Reprod Dev 1997;
47(1):113-19.
3. Williams Ashmann HG, Cannellakis ZN. Polyamines in mammalian biology and
medicine. Prespect Biol Med 1979; 22:421-53.
4. Lilja H. Structure and function of prostatic and seminal vesicle-secreted
proteins involved in the gelatin and liquefaction of human semen. Scand J Lab
Invest 1988; 48( Suppl):13-17.
5. Coffey DS. Physiology of male reproduction: the biochemical and physiology
of the prostate and seminal vesicles. In: Harrison JH, Gittes RF, Perlmutter
AD, et al.(eds) CambellΥs urology, Vol 1, 4th edition. Philadelphia: WB Saunders,
1978;61-94.
6. Fair WR, Wehner N. The prostatic antibacterial factor: Identity and significance.
In: Marberger H (ed) Prostatic disease New York Alan R Liss 1976; (6):383.
7. Kvist U. Reversible inhibition of nuclear chromatin decondensation (NCD)
ability of human spermatozoa induced by prostatic fluid. Acta Physiol Scand
1980; 109:73-8.
8. Kvist U. Importance of spermatozoal zinc as temporary inhibitor of sperm
nuclear chromatin decondensation ability in man. Acta Physiol Scand 1980; 109:79-84.
9. Kvist U, Kjellberg J, Bjorndahl L, Santir JC, Arver S. Seminal fluid from
men with agenesis of the Wolffian ducts: zinc binding proteins and effects on
sperm chromatin stability. Int J Androl 1990; 13:245-52.
